τοῦ ἀρχιμ.Ἰακώβου Κανάκη
Τό τέταρτο βιβλίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὀνομάζεται «Ἀριθμοί» γιατί ἀναφέρεται στή ἀρίθμηση-ἀπογραφή τῶν Ἰσραηλιτῶν στό Σινᾶ. Τό βασικό θέμα στό βιβλίο ἀφορᾶ «στήν καλλιέργεια τῆς ἐθνικῆς συνείδησης καί θρησκευτικῆς παιδείας τοῦ ἀρχαίου Ἰσραήλ». Στά τριάντα ἕξι κεφάλαιά του περιλαμβάνει τήν πορεία τῶν Ἰσραηλιτῶν στήν Αἴγυπτο καί ἐάν θέλουμε νά τό δοῦμε σέ συνάφεια μέ τά ἄλλα βιβλία τῆς Βίβλου θά λέγαμε ὅτι ἀποτελεῖ τήν συνέχεια τῆς «Ἐξόδου» καί τοῦ «Λευϊτικοῦ» ἐνῶ τό βιβλίο «Δευτερονόμιο» εἶναι ἡ συνέχειά του.
Συνοπτικά θά λέγαμε ὅτι ἀναφέρεται στήν καθοδήγηση τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ στήν ἔρημο καί κυρίως ἐστιάζει στούς γογγυσμούς του γιά τίς δοκιμασίες του ἐκεῖ. Ἐπίσης μιλᾶ γιά τήν ἐκλογή τῶν ἑβδομήντα συνεργατῶν τοῦ Μωϋσῆ καί τά παράπονα πρός αὐτόν τῶν ἀδελφῶν του, Μαριάμ καί Ἀαρών. Ἀκόμα διαβάζουμε γιά «τήν σκευωρία τοῦ Βαλάκ, βασιλιά τῆς Μωάβ, ἐναντίον τῶν Ἰσραηλιτῶν καί τήν ἀνεπιτυχή προσπάθειά του νά χρησιμοποιήσει τόν μάντη Βαλαάμ γιά τούς ἀνίερους σκοπούς του.»
Ὅμως πρίν προχωρήσουμε στά ἐπιμέρους θέματα τῆς διδασκαλίας τῶν «Ἀριθμῶν» εἶναι ἀναγκαῖο νά ἀναφέρουμε ὅτι κάποιες περικοπές τοῦ βιβλίου ἔχει λάβει ὑπόψη της ἡ Καινή Διαθήκη. Ἔτσι ἔχουμε παραλληλισμό ἀντίθεσης μεταξύ τῆς πορείας τοῦ Χριστοῦ στήν ἔρημο γιά νά δοκιμαστεῖ παραμένοντας ὅμως πιστός στό θέλημα τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἀπό τήν μιά μεριά, καί ἀπό τήν ἄλλη τήν ἀπιστία τῶν Ἰσραηλιτῶν. Στήν ἔρημο ἔχουμε καί ἄλλο ζήτημα.
Ἐκεῖ ὁ Χριστός τρέφει καί ἀνακουφίζει τά πλήθη ἀλλά ἀντί τοῦ μάννα τῶν Ἰσραηλιτῶν τούς προσφέρει «τόν ἄρτον τῆς ζωῆς». Τό ἴδιο καί μέ τό νερό πού χρειάσθηκε ὁ διψασμένος λαός, παρατηροῦμε ὅτι ὁ Χριστός προσφέρει «τό ὕδωρ τό ζῶν». Ὡς κατακλεῖδα στό θέμα αὐτό τῆς χρήσης τῶν «Ἀριθμῶν» στήν Καινή Διαθήκη καταγράφουμε τήν σύγκριση τοῦ χάλκινου ὄφεως μέ τήν ὕψωση τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ. ῎Ετσι λοιπόν, ὅπως ὁ Μωϋσῆς στήν πρώτη περίπτωση ὕψωσε τό χάλκινο φίδι καί βλέποντάς το οἱ Ἰουδαίοι σώζονταν ἀπό τά θανατηφόρα δήγματα, κατά παράλληλο τρόπο, καί οἱ πιστοί σώζονται καί θά σώζονται ἀπό τά ἰσχυρά τραύματα τῶν παθῶν βλέποντας καί ζώντας τό Χριστό ἐπί τοῦ Σταυροῦ. Τέλος ἐκτός ἀπό τήν χρήση τῶν «Ἀριθμῶν» στήν Καινή Διαθήκη ἔχουμε καί χρήση τους στά λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας ἐνῶ καί οἱ Πατέρες καί ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς ἀσχολήθηκαν μέ τό ἱερό αὐτό βιβλίο καί εἶναι οἱ: Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Θεοδώρητος Κύρου, Προκόπιος Γαζαῖος, Θεόδωρος Πρόδρομος καί ὁ Ὠριγένης.
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ὡς πρός τήν διδασκαλία τοῦ βιβλίου θά ἐστιάσουμε σέ μερικά βασικά σημεῖα. Πρῶτο θέμα ἀποτελεῖ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ἀνάμεσα στόν Ἰσραηλιτικό λαό καί γενικότερα τήν πρόνοιά Του γι᾽αὐτόν. Εἶναι πασιφανές ὅτι ὁ Θεός βρίσκεται παρών καί μάλιστα ἡ παρουσία Του εἶναι «ὁρατή καί ἁπτή». Αὐτό γίνεται ὁρατό ἀπό τούς ἀνθρώπους μέσω τῆς Κιβωτοῦ τῆς Διαθήκης, πού ἦταν ἕνα σύμβολο τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί μέσω τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου στήν ὁποία ἐμφανιζόταν ὁ Θεός γιά νά κάνει γνωστό τό θέλημά Του. Ἔτσι θά λέγαμε ὅτι κυρίως, ὁ Γιαχβέ, εἶναι παρών προπάντων στήν λατρεία.
Ἄλλο θέμα πού ἀπαντᾶ στούς «Ἀριθμούς» εἶναι «ὁ πειρασμός τοῦ Θεοῦ ἀπό τούς γογγυσμούς τοῦ ἀνθρώπου» ἤ πιό ἁπλά «Ἡ ἀπιστία καί ἡ ἀνυπακοή τοῦ Ἰσραήλ πρός τόν Γιαχβέ». Τί σημαίνουν αὐτά;
Ὁ «πειρασμός τοῦ Θεοῦ» στήν Παλαιά Διαθήκη ὡς θρησκευτική ἐμπειρία τοῦ ἀνθρώπου ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀπιστία καί τήν ἀνυπακοή. Πρόκειται οὐσιαστικά γιά πειρασμό περί τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἀπιστία ὑφίσταται ὡς ἄρνηση καί αὐτῆς τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀμφισβήτησής Του. Ἡ ἀπιστία καί ἡ ἀμφισβήτηση ὅμως ὁδηγεῖ στήν ἀνυπακοή πρός τόν Θεό. Γι᾽ αὐτούς πού ἀκολουθοῦν αὐτόν τόν δρόμο ἔχει γραφεῖ τό «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τόν Θεόν σου». Ὑπάρχουν πολλοί χαρακτηρισμοί πού χαρακτηρίζουν τήν συμπεριφορά αὐτήν τῶν Ἰσραηλιτῶν. Γιά παράδειγμα ἀναφέρονται ὡς «ἀποστάτες», «πειράζοντες», «γογγύζοντες» ἤ καί «συναγωγή πονηρά». Ὁ Θεός ὅμως παρά τήν συμπεριφορά τους δείχνει καί πάλι τό ἐνδιαφέρον Του καί τήν πρόνοια Του πρός αὐτούς. Θά τούς θυμίζει διά τῶν θρησκευτικῶν τους ταγῶν, προκειμένου νά τούς στηρίξει, τήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας, τήν γῆ πού ρέει «μέλι καί γάλα». Στούς «Ἀριθμούς» σχετικά μέ τό θέμα τῆς πρόνοιας τοῦ Θεοῦ ἀναφέρεται τό περιστατικό τοῦ μάντη Βαλαάμ ἀπό τήν Βαβυλώνα. Ἐκεῖ γίνεται ἀναφορά στήν πρόσκληση τοῦ μάντη αὐτοῦ ἀπό τόν μωαβίτη Βαλάκ προκειμένου νά καταρασθεῖ τούς Ἰσραηλίτες. Ὁ Θεός ὅμως ἔδειξε τήν ὑπεροχή Του, τήν δύναμή Του καί τήν μέριμνά Του καί πάλι γιά τούς «ἀσταθεῖς» Ἰσραηλίτες. Ὁ Βαλαάμ ἀναγνωρίζει αὐτήν τήν δύναμη καί αὐτό μᾶς παραδίδει τό σπουδαῖο μάθημα τῆς παγκοσμιότητας τοῦ Θεοῦ.
Τό τελευταῖο ζήτημα πού θά καταγράψουμε ἀφορᾶ τήν «ἀντίληψη περί τῆς συλλογικῆς εὐθύνης». Πρόκειται γιά ἕνα θεμελιῶδες θέμα, τό ὁποῖο ἀπαντᾶ καί στήν «Ἔξοδο», καί στό «Λευϊτικό», καί στό «Δευτερονόμιο» κ.ἀ. Στά βιβλία αὐτά, ὅπως καί στούς «Ἀριθμούς», γίνεται λόγος γιά τήν συλλογική εὐθύνη καί τήν κληρονομική ἐνοχή τοῦ Ἰσραήλ. Δηλαδή μ᾽αὐτήν τήν ἰδέα μιά οἰκογένεια, μιά φυλή, ἤ ὁλόκληρος ὁ Ἰσραήλ ἔχουν συλλογική εὐθύνη γιά τίς πράξεις τῶν μελῶν τους. Μία κακή ἤ καλή πράξη ἔχει ἐπίπτωση στό σύνολο. Τά πρόσωπα λοιπόν κάθε φυλῆς ἔβλεπαν τούς ἐαυτούς τους ὡς μέλη τοῦ συνόλου καί αὐτό χαράχτηκε στή νοοτροπία τους. Ὡστόσο ἡ μετάβαση τῆς ἁμαρτίας δέν χαρακτηρίζει τόν Θεό. Οἱ προφῆτες ἀργότερα θά ποῦν ξεκάθαρα ὅτι κάθε ἄνθρωπος ἔχει τήν εὐθύνη τῶν ἐπιλογῶν του καί τῶν πράξεών του. Ὁ Θεός δέν τιμωρεῖ τά παιδιά ἐξαιτίας τῶν γονιῶν τους. Αὐτό θά γίνει μόνο ἄν τά παιδιά μιμοῦνται τά λάθη τῶν γονέων τους. Καί ὅταν λέμε τιμωρία ἐννοοῦμε αὐτοτιμωρία διότι ὁ Θεός πάντα εἶναι καί παραμένει ἀγάπη!
Τό τέταρτο βιβλίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς ὀνομάζεται «Ἀριθμοί» γιατί ἀναφέρεται στή ἀρίθμηση-ἀπογραφή τῶν Ἰσραηλιτῶν στό Σινᾶ. Τό βασικό θέμα στό βιβλίο ἀφορᾶ «στήν καλλιέργεια τῆς ἐθνικῆς συνείδησης καί θρησκευτικῆς παιδείας τοῦ ἀρχαίου Ἰσραήλ». Στά τριάντα ἕξι κεφάλαιά του περιλαμβάνει τήν πορεία τῶν Ἰσραηλιτῶν στήν Αἴγυπτο καί ἐάν θέλουμε νά τό δοῦμε σέ συνάφεια μέ τά ἄλλα βιβλία τῆς Βίβλου θά λέγαμε ὅτι ἀποτελεῖ τήν συνέχεια τῆς «Ἐξόδου» καί τοῦ «Λευϊτικοῦ» ἐνῶ τό βιβλίο «Δευτερονόμιο» εἶναι ἡ συνέχειά του.
Συνοπτικά θά λέγαμε ὅτι ἀναφέρεται στήν καθοδήγηση τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ στήν ἔρημο καί κυρίως ἐστιάζει στούς γογγυσμούς του γιά τίς δοκιμασίες του ἐκεῖ. Ἐπίσης μιλᾶ γιά τήν ἐκλογή τῶν ἑβδομήντα συνεργατῶν τοῦ Μωϋσῆ καί τά παράπονα πρός αὐτόν τῶν ἀδελφῶν του, Μαριάμ καί Ἀαρών. Ἀκόμα διαβάζουμε γιά «τήν σκευωρία τοῦ Βαλάκ, βασιλιά τῆς Μωάβ, ἐναντίον τῶν Ἰσραηλιτῶν καί τήν ἀνεπιτυχή προσπάθειά του νά χρησιμοποιήσει τόν μάντη Βαλαάμ γιά τούς ἀνίερους σκοπούς του.»
Ὅμως πρίν προχωρήσουμε στά ἐπιμέρους θέματα τῆς διδασκαλίας τῶν «Ἀριθμῶν» εἶναι ἀναγκαῖο νά ἀναφέρουμε ὅτι κάποιες περικοπές τοῦ βιβλίου ἔχει λάβει ὑπόψη της ἡ Καινή Διαθήκη. Ἔτσι ἔχουμε παραλληλισμό ἀντίθεσης μεταξύ τῆς πορείας τοῦ Χριστοῦ στήν ἔρημο γιά νά δοκιμαστεῖ παραμένοντας ὅμως πιστός στό θέλημα τοῦ Θεοῦ Πατρός, ἀπό τήν μιά μεριά, καί ἀπό τήν ἄλλη τήν ἀπιστία τῶν Ἰσραηλιτῶν. Στήν ἔρημο ἔχουμε καί ἄλλο ζήτημα.
Ἐκεῖ ὁ Χριστός τρέφει καί ἀνακουφίζει τά πλήθη ἀλλά ἀντί τοῦ μάννα τῶν Ἰσραηλιτῶν τούς προσφέρει «τόν ἄρτον τῆς ζωῆς». Τό ἴδιο καί μέ τό νερό πού χρειάσθηκε ὁ διψασμένος λαός, παρατηροῦμε ὅτι ὁ Χριστός προσφέρει «τό ὕδωρ τό ζῶν». Ὡς κατακλεῖδα στό θέμα αὐτό τῆς χρήσης τῶν «Ἀριθμῶν» στήν Καινή Διαθήκη καταγράφουμε τήν σύγκριση τοῦ χάλκινου ὄφεως μέ τήν ὕψωση τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ. ῎Ετσι λοιπόν, ὅπως ὁ Μωϋσῆς στήν πρώτη περίπτωση ὕψωσε τό χάλκινο φίδι καί βλέποντάς το οἱ Ἰουδαίοι σώζονταν ἀπό τά θανατηφόρα δήγματα, κατά παράλληλο τρόπο, καί οἱ πιστοί σώζονται καί θά σώζονται ἀπό τά ἰσχυρά τραύματα τῶν παθῶν βλέποντας καί ζώντας τό Χριστό ἐπί τοῦ Σταυροῦ. Τέλος ἐκτός ἀπό τήν χρήση τῶν «Ἀριθμῶν» στήν Καινή Διαθήκη ἔχουμε καί χρήση τους στά λειτουργικά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας ἐνῶ καί οἱ Πατέρες καί ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς ἀσχολήθηκαν μέ τό ἱερό αὐτό βιβλίο καί εἶναι οἱ: Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Θεοδώρητος Κύρου, Προκόπιος Γαζαῖος, Θεόδωρος Πρόδρομος καί ὁ Ὠριγένης.
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Ὡς πρός τήν διδασκαλία τοῦ βιβλίου θά ἐστιάσουμε σέ μερικά βασικά σημεῖα. Πρῶτο θέμα ἀποτελεῖ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ ἀνάμεσα στόν Ἰσραηλιτικό λαό καί γενικότερα τήν πρόνοιά Του γι᾽αὐτόν. Εἶναι πασιφανές ὅτι ὁ Θεός βρίσκεται παρών καί μάλιστα ἡ παρουσία Του εἶναι «ὁρατή καί ἁπτή». Αὐτό γίνεται ὁρατό ἀπό τούς ἀνθρώπους μέσω τῆς Κιβωτοῦ τῆς Διαθήκης, πού ἦταν ἕνα σύμβολο τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί μέσω τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου στήν ὁποία ἐμφανιζόταν ὁ Θεός γιά νά κάνει γνωστό τό θέλημά Του. Ἔτσι θά λέγαμε ὅτι κυρίως, ὁ Γιαχβέ, εἶναι παρών προπάντων στήν λατρεία.
Ἄλλο θέμα πού ἀπαντᾶ στούς «Ἀριθμούς» εἶναι «ὁ πειρασμός τοῦ Θεοῦ ἀπό τούς γογγυσμούς τοῦ ἀνθρώπου» ἤ πιό ἁπλά «Ἡ ἀπιστία καί ἡ ἀνυπακοή τοῦ Ἰσραήλ πρός τόν Γιαχβέ». Τί σημαίνουν αὐτά;
Ὁ «πειρασμός τοῦ Θεοῦ» στήν Παλαιά Διαθήκη ὡς θρησκευτική ἐμπειρία τοῦ ἀνθρώπου ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀπιστία καί τήν ἀνυπακοή. Πρόκειται οὐσιαστικά γιά πειρασμό περί τοῦ Θεοῦ ἐκ μέρους τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ἀπιστία ὑφίσταται ὡς ἄρνηση καί αὐτῆς τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ, ὡς ἀμφισβήτησής Του. Ἡ ἀπιστία καί ἡ ἀμφισβήτηση ὅμως ὁδηγεῖ στήν ἀνυπακοή πρός τόν Θεό. Γι᾽ αὐτούς πού ἀκολουθοῦν αὐτόν τόν δρόμο ἔχει γραφεῖ τό «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τόν Θεόν σου». Ὑπάρχουν πολλοί χαρακτηρισμοί πού χαρακτηρίζουν τήν συμπεριφορά αὐτήν τῶν Ἰσραηλιτῶν. Γιά παράδειγμα ἀναφέρονται ὡς «ἀποστάτες», «πειράζοντες», «γογγύζοντες» ἤ καί «συναγωγή πονηρά». Ὁ Θεός ὅμως παρά τήν συμπεριφορά τους δείχνει καί πάλι τό ἐνδιαφέρον Του καί τήν πρόνοια Του πρός αὐτούς. Θά τούς θυμίζει διά τῶν θρησκευτικῶν τους ταγῶν, προκειμένου νά τούς στηρίξει, τήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας, τήν γῆ πού ρέει «μέλι καί γάλα». Στούς «Ἀριθμούς» σχετικά μέ τό θέμα τῆς πρόνοιας τοῦ Θεοῦ ἀναφέρεται τό περιστατικό τοῦ μάντη Βαλαάμ ἀπό τήν Βαβυλώνα. Ἐκεῖ γίνεται ἀναφορά στήν πρόσκληση τοῦ μάντη αὐτοῦ ἀπό τόν μωαβίτη Βαλάκ προκειμένου νά καταρασθεῖ τούς Ἰσραηλίτες. Ὁ Θεός ὅμως ἔδειξε τήν ὑπεροχή Του, τήν δύναμή Του καί τήν μέριμνά Του καί πάλι γιά τούς «ἀσταθεῖς» Ἰσραηλίτες. Ὁ Βαλαάμ ἀναγνωρίζει αὐτήν τήν δύναμη καί αὐτό μᾶς παραδίδει τό σπουδαῖο μάθημα τῆς παγκοσμιότητας τοῦ Θεοῦ.
Τό τελευταῖο ζήτημα πού θά καταγράψουμε ἀφορᾶ τήν «ἀντίληψη περί τῆς συλλογικῆς εὐθύνης». Πρόκειται γιά ἕνα θεμελιῶδες θέμα, τό ὁποῖο ἀπαντᾶ καί στήν «Ἔξοδο», καί στό «Λευϊτικό», καί στό «Δευτερονόμιο» κ.ἀ. Στά βιβλία αὐτά, ὅπως καί στούς «Ἀριθμούς», γίνεται λόγος γιά τήν συλλογική εὐθύνη καί τήν κληρονομική ἐνοχή τοῦ Ἰσραήλ. Δηλαδή μ᾽αὐτήν τήν ἰδέα μιά οἰκογένεια, μιά φυλή, ἤ ὁλόκληρος ὁ Ἰσραήλ ἔχουν συλλογική εὐθύνη γιά τίς πράξεις τῶν μελῶν τους. Μία κακή ἤ καλή πράξη ἔχει ἐπίπτωση στό σύνολο. Τά πρόσωπα λοιπόν κάθε φυλῆς ἔβλεπαν τούς ἐαυτούς τους ὡς μέλη τοῦ συνόλου καί αὐτό χαράχτηκε στή νοοτροπία τους. Ὡστόσο ἡ μετάβαση τῆς ἁμαρτίας δέν χαρακτηρίζει τόν Θεό. Οἱ προφῆτες ἀργότερα θά ποῦν ξεκάθαρα ὅτι κάθε ἄνθρωπος ἔχει τήν εὐθύνη τῶν ἐπιλογῶν του καί τῶν πράξεών του. Ὁ Θεός δέν τιμωρεῖ τά παιδιά ἐξαιτίας τῶν γονιῶν τους. Αὐτό θά γίνει μόνο ἄν τά παιδιά μιμοῦνται τά λάθη τῶν γονέων τους. Καί ὅταν λέμε τιμωρία ἐννοοῦμε αὐτοτιμωρία διότι ὁ Θεός πάντα εἶναι καί παραμένει ἀγάπη!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου