Ευπρόσδεκτος χρόνος σωτηρίας

 «Ο ενιαυτός της χρηστότητος του Κυρίου»

Η Εκκλησία μας γιορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου την αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή του νέου εκκλησιαστικού έτους. Η λέξη Indictus είναι λατινική και σημαίνει την απαρχή του νέου έτους. Η μέτρηση του νέου χρόνου για τους Ρωμαίους συνδέεται με τη γεωργία και την σπορά. Από τον δ΄ αιώνα μ.Χ. η Εκκλησία, την εποχή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, υιοθετεί το ρωμαϊκό επιμερισμό του χρόνου στο εορτολόγιο, το εκκλησιαστικό δηλαδή ημερολόγιο, στο οποίο περιέχονται όλες οι εορτές του έτους.

Για την Εκκλησία, βέβαια, ο χρόνος δεν προσφέρεται μόνο για την εκπλήρωση των βιοτικών μεριμνών, αλλά κυρίως για την πραγμάτωση του ανώτερου προορισμού του ανθρώπου, που συνίσταται στην ένωση του με τον Θεό. Ο χρόνος στην Εκκλησία δεν αποτελεί απλά μια εξωτερική διαδικασία που ρυθμίζει τα της φυσικής και βιολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου, αλλά πρόκειται για το μέσο που οδηγεί σ’ ένα ανώτερο προορισμό, στην τελείωση, στην θέωση.

Στην αρχή της Ινδίκτου, δηλαδή του νέου εκκλησιαστικού έτους, η Εκκλησία προβάλλει τον ίδιο τον Χριστό. «Ίνδικτον ημίν ευλόγει νέου χρόνου. Ώ παλαιέ και δι’ ανθρώπους νέε, ήτοι σύ, ώ Χριστέ» (Στίχοι Συναξαρίου). Όπως και άλλοι πατέρες μεταγενέστερα, ο Παύλος συνδέει τον χρόνο με την σωτηρία του ανθρώπου. «Ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού νυν ημέρα σωτηρίας» (Β΄Κορινθ. στ΄ 2). Στη σωτηριολογική του διάσταση, ο χρόνος εξαγιάζεται και μεταβάλλεται σε λειτουργικό χρόνο στον χώρο της Εκκλησίας. Έτσι, ο άνθρωπος βιώνει το μυστήριο της σωτηρίας σε μια υπερβατική θεώρηση του χώρου και του χρόνου. Όλα πλέον συμπυκνώνονται και βιώνονται ως ένα αιώνιο παρόν. Ο άνθρωπος βιώνει όλα τα θαυμαστά γεγονότα από τη ζωή, τον θάνατο και την ανάσταση του Κυρίου στο παρόν της μυστηριακής ένωσης του με τον Χριστό. «Ο άνω τω Πατρί συγκαθήμενος και ώδε ημίν αοράτως συνών (παρών)», ακούμε στη Θεία Λειτουργία.

Χριστοκεντρική πορεία

Σήμερα θα επικεντρωθούμε στο  αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας. Είναι από την πρώτη προς Τιμόθεο επιστολή του Παύλου. Ένα βασικό στοιχείο που εξάγεται από την εν λόγω περικοπή είναι ο Χριστοκεντρικός προσανατολισμός του Παύλου. Η εμφάνιση του Χριστού στον απόστολο και κυρίως τα εσωτερικά βιώματά του βρίσκονται στο επίκεντρο όλης του της ζωής. «Είς γαρ Θεός, είς και μεσίτης Θεού και ανθρώπων, άνθρωπος Ιησούς Χριστός» (Α΄ Τιμ. β΄, 5). Με τη Σάρκωση του ο Χριστός έγινε μεσίτης μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Γι’ αυτό μόνο εν Χριστώ συντελείται η απολύτρωση και η σωτηρία. Επειδή στο Πρόσωπό του οι δύο φύσεις, η θεία και η ανθρώπινη, είναι ενωμένες ασυγχύτως, αδιαιρέτως, αχωρίστως γι’ αυτό, λέει ο Νικόλαος Καβάσιλας «αεί μεσιτεύει, ού λόγοις τισί και δεήσεσιν, ώσπερ πρεσβευταί ποιούσιν, αλλά πράγματι». Η Θυσία του Χριστού, με την οποία συνδέεται το κατ’ εξοχή γεγονός της Ανάστασης, πέρασε από την αγωνία της Γεθσημανή. Εκεί προσευχήθηκε «μετά κραυγής ισχυράς και δακρύων» (Εβρ. ε΄ 7) και προσφέρει διαρκώς τη σωτηρία, θυσιαζόμενος αναιμάκτως στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Θυσιαστικό ήθος

Η Θυσία του Χριστού δίνει το μέτρο και την ουσία της αγάπης. Ο άνθρωπος οφείλει να προσεύχεται για όλο τον κόσμο. Επιβάλλεται να χαρακτηρίζει τη ζωή του το θυσιαστικό ήθος, το ήθος της προσφοράς. Είναι ενδεικτικό ότι ο απόστολος Παύλος προτρέπει τον μαθητή του Τιμόθεο, αλλά και όλους τους χριστιανούς, να προσεύχονται «υπέρ πάντων ανθρώπων, υπέρ βασιλέων και πάντων των εν υπεροχή όντων» (Α΄ Τιμ. β΄ 1-2). Η προσευχή στη βαθύτερη της διάσταση είναι ουσιαστικά μαρτύριο και σταυρός. Δεν περιορίζεται το περιεχόμενο της σε κάποια επιφανειακά λόγια που απευθύνουμε προς τον Θεό, αλλά είναι η πιο ζωντανή και αυθεντική μορφή επικοινωνίας. Είναι μάλιστα γνωστό ότι οι άγιοι εγκολπώθηκαν αυτό το μαρτυρικό ήθος γιατί άφησαν να χαραχθεί βαθιά στην καρδιά τους το περιεχόμενο και το νόημα της προσευχής του Χριστού στη Γεθσημανή. Επειδή αισθάνονται την ενότητα του κόσμου, ως εκκλησιολογική πραγματικότητα, προσεύχονται με πόνο ψυχής για όλο τον κόσμο. Σε καμιά περίπτωση με την προσευχή τους δεν επιδιώκουν μόνο τη δική τους σωτηρία. Απελευθερωμένοι από τα δεσμά της ατομικότητας και της φιλαυτίας, προσφέρουν θυσία – προσευχή για όλο τον κόσμο. Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης λέει ότι «και εμείς υπέρ του κόσμου προσευχόμεθα, ελεούντες και οικτείροντες τους εν διαστρόφω βίω ζώντας· τους εν αιρέσεσιν ενισχυμένους· τους εν πλάνη εσφιγμένους· τους εν έθνεσιν εσκοτισμένους». Ακόμα πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι εκείνη του Ισαάκ του Σύρου, ο οποίος ονομάζει την προσευχή «καύσιν καρδίας υπέρ πάσης κτίσεως». Οι άγιοι έφθασαν σε μεγάλα μέτρα αγάπης με το να προσεύχονται ακόμα και για τους δαίμονες. Όχι, βέβαια, γιατί μπορεί αυτοί να σωθούν, αφού στερεώθηκαν στο κακό που οι ίδιοι γέννησαν, αλλά γιατί είναι τόσο μεγάλη η αγάπη των αγίων, ώστε ξεχειλίζει και προσεύχονται για όλους. Άλλωστε, στη Θεία Λειτουργία η καρδιά ανοίγεται σε όλη την οικουμένη, με τις ευχές, τις δεήσεις και τις ικεσίες για τη σωτηρία του σύμπαντος κόσμου. Υπάρχουν άγιοι ιερείς που όταν λειτουργούν, η καρδιά τους αγκαλιάζει όλη την κτίση και η προσευχή τους μεταβάλλεται σε θεωρία του ακτίστου φωτός. Εδώ μπορεί ν’ αγγίξει ο άνθρωπος και το πραγματικό νόημα της εξουσίας. Το ότι δηλαδή μπορεί να θλίβεται για την κατάντια του κόσμου και να προσεύχεται γι’ αυτόν. Δυστυχώς, σήμερα διαστρεβλώνεται τόσο βάναυσα η έννοια της εξουσίας, η οποία, από θυσία, διακονία και προσευχή για τον συνάνθρωπο, μετατρέπεται σε επιβολή και καταδυνάστευση των άλλων.

Αγαπητοί αδελφοί, σ’ ένα κόσμο πλήρως αποπροσανατολισμένο από το πραγματικό νόημα της πνευματικής ζωής, που πρωτίστως σημαίνει αγάπη, θυσία και διακονία, έχουμε καθήκον να προσευχόμαστε, να εγκολπωνόμαστε τη Γεθσημανή στην προσωπική μας ζωή. Στις σωτήριες αυτές συχνότητες, καλούμαστε ν’ αξιοποιούμε ποιοτικά τον χρόνο της ζωής μας και να μην τον αφήνουμε να μετατρέπεται σ’ ένα εφιαλτικό πέρασμα προς τον θάνατο. Μπορούμε να υποδεχόμαστε την κάθε στιγμή της ζωής μας ως χρόνο ευπρόσδεκτο για τη σωτηρία μας. Γένοιτο.

Χριστάκης Ευσταθίου,

Θεολόγος