Οι εορτές γεννώνται σ' ένα τόπο δια της ισχύος των τοπικών παραδόσεων και αναμνήσεων. Δεν απαιτείται ιδιαίτερη ικανότητα έρευνας της χριστιανικής Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, ώστε να συμπεράνουμε ότι το γεγονός το οποίο κυριαρχούσε στις συνειδήσεις σχετικώς με τη Θεοτόκο ήταν η θεϊκή μητρότητα. Η υπό της Θεοτόκου Γέννηση του Κυρίου είναι εύλογο να αποτελούσε το εορτολογικό περιεχόμενο της όποιας πρωτογεννούς Θεομητορικής εορτής. Ας μην παραθεωρείται μία σημαντική παράμετρος της ιστορίας των εορτών, συμφώνως προς την οποία ή εμφάνιση κάποιας εορτής σε συγκεκριμέμη χρονική περίοδο δεν συμπίπτει με τη γένεση του εορτολογικού της περιεχομένου. Το γεγονός, δηλαδή, ότι υπήρχε αντικείμενο τιμής της Θεοτόκου (εν προκειμένω η Γέννηση του Κυρίου) είναι προγενέστερο από την ημερολογιακή διαμόρφωση αντίστοιχης εορτής. Τα δύο δεδομένα όχι μόνο δεν ταυτίζονται, αλλά χαρακτηρίζονται από επαγωγική σχέση εφόσον το πρώτο (ή πρωτοχριστιανική τιμή προς τη Θεοτόκο) προετοίμασε την εμφάνιση του δευτέρου (τον ημερολογιακό καθορισμό αντίστοιχης εορτής).
Η εκτίμηση περί υπάρξεως ενός «πρωτογεννούς Θεομητορικού έορτολογικού υλικού» συνδέεται με μία τοποθεσία τρία μίλια μετά τα Ιεροσόλυμα καθ' οδόν προς Βηθλεέμ, η οποία επονομάζεται «Κάθισμα». Η εν λόγω τοποθεσία εκίνησε το ευρύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον των ερευνητών, ειδικότερον
όμως ως προς τη Θεοτόκο απετέλεσε τόπο ιερό, εφόσον κατά την απόκρυφη παράδοση του Πρωτευαγγελίου του Ιακώβου (17, 2-3) η Θεοτόκος, καθ' οδόν προς τη Βηθλεέμ και ευρισκόμενη ολίγον προ της κυήσεως, εζήτησε από τον Ιωσήφ να κατέλθει εκ της όνου για να ξεκουρασθεί. Την παράδοση αυτή επιβεβαιώνει το 530 ο προσκυνητής Θεοδόσιος(35), φαίνεται δε ότι ήταν η κυρίαρχη σε σχέση με άλλη, περί παραμονής επ' ολίγον της Θεοτόκου στο συγκεκριμένο τόπο κατά τη φυγή προς την Αίγυπτο.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία Κυρίλλου του Σκυθοπολίτου, στο «Κάθισμα» ανοικοδομήθηκε ναός προς τιμή της Θεοτόκου από μία Ρωμαία, ευγενούς καταγωγής και μεγάλης πίστεως προσκυνήτρια, την Ικελία (ή Ικηλία), κατά τους χρόνους πατριαρχείας του Ιουβεναλίου Ιεροσολύμων (417-458) Ο ναός αυτός δεν φαίνεται να αντικατέστησε κάποιον παλαιότερο, εφόσον αποκαλείται ως «Κάθισμα παλαιόν» από το Θεόδωρο Πέτρας, το βιογράφο Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου, ο οποίος βεβαιώνει και περί ανεγέρσεως ναού υπό της Ικελίας. Ως εκ τούτου, το εν λόγω «Κάθισμα» πρέπει να απετέλεσε τον πρώτο συγκεκριμένο τόπο τιμής προς τη Θεοτόκο στις αρχές του 5ου αι. και, επομένως, τον πρώτο τόπο επιτελέσεως μιας εορτής, την οποία ο προαναφερθείς Θεόδωρος Πέτρας αποκαλεί «μνήμην Θεοτόκου» και επισημαίνει ότι τελείται «άπαξ του ενιαυτού».
Ποια ήταν όμως, η ακριβής ημερομηνία της μίας αυτής εορτής κατ' έτος και ποιο ήταν το εορτολογικό της περιεχόμενο; Ο Baumstark διατείνεται ότι συγκεκριμένη ημερομηνία ήταν αυτή της 13-15 Αυγούστου (την περί 13ης Αυγούστου άποψη υιοθετεί και ο καθ. Ι.Φουντούλης, αλλά περιπλέκει το όλο θέμα υποστηρίζων ότι το περιεχόμενο της εορτής είχε σχέση με τα εγκαίνια του ναού της Ικελίας κατά τη συγκεκριμένη ημερομηνία(42). Είναι πιθανόν οι, εκτιμήσεις του Baumstark περί του εορτολογικού περιεχομένου να πηγάζουν από το γενικότερο κανόνα ότι, προ της διαμορφώσεως μιας εορτής, προηγείται η ανάμνηση εγκαινίων ενός αντιστοίχου ναού. Θεωρούμε, όμως, ότι η άποψη αυτή του μεγάλου Γερμανού λειτουργιολόγου στερείται συγκεκριμένης ιστορικής κατοχυρώσεως περί πιθανού εγκαινιασμού του ναού της Ικελίας στις 13 Αυγούστου κάποιου έτους, αλλά και παρακάμπτει τη συνάφεια του «Καθίσματος» με την τιμή της Θεοτόκου ως Μητέρας του Κυρίου
Η εκτίμηση περί υπάρξεως ενός «πρωτογεννούς Θεομητορικού έορτολογικού υλικού» συνδέεται με μία τοποθεσία τρία μίλια μετά τα Ιεροσόλυμα καθ' οδόν προς Βηθλεέμ, η οποία επονομάζεται «Κάθισμα». Η εν λόγω τοποθεσία εκίνησε το ευρύτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον των ερευνητών, ειδικότερον
όμως ως προς τη Θεοτόκο απετέλεσε τόπο ιερό, εφόσον κατά την απόκρυφη παράδοση του Πρωτευαγγελίου του Ιακώβου (17, 2-3) η Θεοτόκος, καθ' οδόν προς τη Βηθλεέμ και ευρισκόμενη ολίγον προ της κυήσεως, εζήτησε από τον Ιωσήφ να κατέλθει εκ της όνου για να ξεκουρασθεί. Την παράδοση αυτή επιβεβαιώνει το 530 ο προσκυνητής Θεοδόσιος(35), φαίνεται δε ότι ήταν η κυρίαρχη σε σχέση με άλλη, περί παραμονής επ' ολίγον της Θεοτόκου στο συγκεκριμένο τόπο κατά τη φυγή προς την Αίγυπτο.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία Κυρίλλου του Σκυθοπολίτου, στο «Κάθισμα» ανοικοδομήθηκε ναός προς τιμή της Θεοτόκου από μία Ρωμαία, ευγενούς καταγωγής και μεγάλης πίστεως προσκυνήτρια, την Ικελία (ή Ικηλία), κατά τους χρόνους πατριαρχείας του Ιουβεναλίου Ιεροσολύμων (417-458) Ο ναός αυτός δεν φαίνεται να αντικατέστησε κάποιον παλαιότερο, εφόσον αποκαλείται ως «Κάθισμα παλαιόν» από το Θεόδωρο Πέτρας, το βιογράφο Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου, ο οποίος βεβαιώνει και περί ανεγέρσεως ναού υπό της Ικελίας. Ως εκ τούτου, το εν λόγω «Κάθισμα» πρέπει να απετέλεσε τον πρώτο συγκεκριμένο τόπο τιμής προς τη Θεοτόκο στις αρχές του 5ου αι. και, επομένως, τον πρώτο τόπο επιτελέσεως μιας εορτής, την οποία ο προαναφερθείς Θεόδωρος Πέτρας αποκαλεί «μνήμην Θεοτόκου» και επισημαίνει ότι τελείται «άπαξ του ενιαυτού».
Ποια ήταν όμως, η ακριβής ημερομηνία της μίας αυτής εορτής κατ' έτος και ποιο ήταν το εορτολογικό της περιεχόμενο; Ο Baumstark διατείνεται ότι συγκεκριμένη ημερομηνία ήταν αυτή της 13-15 Αυγούστου (την περί 13ης Αυγούστου άποψη υιοθετεί και ο καθ. Ι.Φουντούλης, αλλά περιπλέκει το όλο θέμα υποστηρίζων ότι το περιεχόμενο της εορτής είχε σχέση με τα εγκαίνια του ναού της Ικελίας κατά τη συγκεκριμένη ημερομηνία(42). Είναι πιθανόν οι, εκτιμήσεις του Baumstark περί του εορτολογικού περιεχομένου να πηγάζουν από το γενικότερο κανόνα ότι, προ της διαμορφώσεως μιας εορτής, προηγείται η ανάμνηση εγκαινίων ενός αντιστοίχου ναού. Θεωρούμε, όμως, ότι η άποψη αυτή του μεγάλου Γερμανού λειτουργιολόγου στερείται συγκεκριμένης ιστορικής κατοχυρώσεως περί πιθανού εγκαινιασμού του ναού της Ικελίας στις 13 Αυγούστου κάποιου έτους, αλλά και παρακάμπτει τη συνάφεια του «Καθίσματος» με την τιμή της Θεοτόκου ως Μητέρας του Κυρίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου