Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν

 «Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ»

Εισερχόμαστε με τη δύναμη του Πανάγαθου Θεού στο ευλογημένο στάδιο του Τριωδίου, το οποίο αποτελεί ευκαιρία για να εγκολπωθούμε στη ζωή μας βασικές πνευματικές αρετές και να αποκομίσουμε πλούσια εν Χριστώ καρποφορία. Ειδικότερα, τη σημαντική αυτή περίοδο του Τριωδίου ανοίγει η Εκκλησία μας με λατρευτικές ευκαιρίες που εκτοξεύουν τον άνθρωπο σε αναβάσεις πνευματικής ωφέλειας και εμβέλειας. Άξονας βασικότατος, γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η πνευματική ζωή, είναι η μετάνοια του ανθρώπου, η οποία περνά μέσα από την αρετή της ταπεινοφροσύνης και την απόταξη της κακίας και του εγωισμού.

Η εμβέλεια της παραβολής

Η σημερινή πρώτη Κυριακή του Τριωδίου ονομάζεται του Τελώνου και του Φαρισαίου, από την ομώνυμη παραβολή. Θέλει ακριβώς να στείλει ξεκάθαρο το μήνυμα ότι η πνευματική πορεία που διακλαδώνεται μέσα από τη μετάνοια, περνά απαραιτήτως και από το κανάλι της συναίσθησης της αμαρτωλότητάς μας.

Ο Φαρισαίος της παραβολής ήταν, ο κατά τα άλλα, «θρησκευτικός» και «ενάρετος» άνθρωπος της εποχής του. Εφάρμοζε τις εντολές του Θεού, αλλά μόνο εξωτερικά, τυπικά και επιφανειακά. Η θρησκευτικότητά του ήταν μια αποθέωση της τυπολατρίας. Η προσευχή του δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια στείρα επίδειξη ικανοτήτων και κατορθωμάτων, για τα οποία και καμάρωνε τον εαυτό του. Ακριβώς, αυτός ο εγκλωβισμός στον εαυτό του δεν του επέτρεπε να κοιτάξει καθαρά κανένα άλλο. Η υπερηφάνεια του τον μετέβαλε σε μια εσωτερικά διχασμένη και δυστυχισμένη ύπαρξη. Δυστυχώς και ο κόσμος σήμερα αντανακλά εν πολλοίς την παθογένεια του Φαρισαίου.

Έξοδος από αδιέξοδα

Πώς μπορεί όμως ο άνθρωπος να αποφύγει τις πιο πάνω παγίδες; Ακριβώς, με τη στάση του Τελώνη η Εκκλησία μάς βοηθά να εξέλθουμε από αυτό τον φαύλο κύκλο και τα φοβερά αδιέξοδα της ζωής. Ο Τελώνης συναισθανόταν την αμαρτωλότητά του. Για την όποια κατάντια του, που αναγνώριζε, μεμφόταν μόνο τον εαυτό του. Παρά την αμαρτωλότητά του αισθανόταν την παρουσία του Θεού μέσα από τους άλλους ανθρώπους. Η σωτήρια ελπίδα που εμφιλοχωρούσε στην καρδιά του ήταν η συμπάθεια, το έλεος, η αγάπη και η συγχώρηση, που προσφέρει η αγάπη του Θεού. Γι’ αυτό, εκείνο που έβγαινε μέσα από το στόμα του δεν ήταν λόγος εγωιστικός, αλλά λόγος ταπείνωσης: «ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».

Βλέπουμε ακριβώς μέσα από το πρόσωπο του Τελώνη ν’ αποκαλύπτεται ένα μεγάλο θαύμα που είχε συντελεσθεί στο βάθος της ψυχής του. Είχε εγκολπωθεί την υψοποιό αρετή της ταπεινοφροσύνης. «Στολή της θεότητος εστίν η ταπεινοφροσύνη», τονίζουν εμφαντικά οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Η ταπείνωση είναι τελικά το θεμέλιο της μετάνοιας που προβάλλει σαν κύριο στοιχείο της πνευματικής ζωής που ξανοίγεται μπροστά μας την περίοδο του Τριωδίου.

Αγαπητοί αδελφοί, ο υπερήφανος Φαρισαίος, που η περίπτωσή του αποτυπώνεται με διάφορες εκδοχές σε όλες τις εποχές, αναγκάζεται να προσγειωθεί οδυνηρά γιατί εξαρτά την ύπαρξή του μόνο από τις επιδοκιμασίες, τα χειροκροτήματα και τις επευφημίες των άλλων ανθρώπων. Η Εκκλησία πολύ σοφά μάς προτρέπει ν’ ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Τελώνη: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν εν στεναγμοίς, προς τον Σωτήρα κραυγάζοντες «ίλαθι μόνε ημίν ευδιάλλακτε».

Χριστάκης Ευσταθίου,

Θεολόγος