Θεὸς ἐφανερώθη ἕν σαρκὶ

 Τα Χριστούγεννα είναι η Θεοφανία: «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί» (Α΄ Τιμ. 3,16). γεννώμενος ως άνθρωπος, δηλ. άνθρωπος σαν και μας από σάρκα και αίμα (Εβρ. 2,14).

Θεὸς ἐφανερώθη

Τα Χριστούγεννα είναι η ημέρα που η αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας, εορτάζει την κατά σάρκα γέννηση του Υιού του Θεού εκ της Υπεραγίας Θεοτόκου στο σπήλαιο της Βηθλεέμ της Ιουδαίας επί Καίσαρος Αυγούστου. Από τότε δε και αρχίζει η χριστιανική μας Εκκλησία και ιστορία. Αυτή η φανέρωση του Θεού ἐν σαρκί, αυτή η γέννηση του Θεού ως ανθρώπου, είναι το μεγαλύτερο γεγονός όλων των εποχών και όλων των αιώνων. Και τα Χριστούγεννα, σαν εορτή της γεννήσεως του Θεού ως ανθρώπου, ως Θεανθρώπου, είναι αρχή όλων των εκκλησιαστικών εορτών των Χριστιανών, γιατί είναι αρχή όλων των εκκλησιαστικών γεγονότων της χριστιανοσύνης. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος δικαίως ονόμασε τα Χριστούγεννα «Μητρόπολιν πασῶν τῶν ἑορτῶν», δηλαδή μητέρα και πηγή και αρχή όλων των εκκλησιαστικών εορτών. Γιατί είναι αρχή και πηγή όλων των σωτηριωδών χριστιανικών γεγονότων, που συνέβησαν στην ιστορία της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Διότι μόνο μετά τα Χριστούγεννα, μετά την γέννηση του Θεανθρώπου Χριστού, ακολούθησε και η Βάπτισή Του υπέρ ημών, και η Σταύρωσή Του για μας (Μεγάλη Παρασκευή), και η Ανάστασή Του για μας (Πάσχα), και η αποστολή σε μας του Αγίου Πνεύματος εν τη Εκκλησία (Πεντηκοστή).

Στην Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού, που είναι το σώμα του, σαρκωθέντος Θεού, δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των εκκλησιαστικών εορτών και των γεγονότων που η Εκκλησία εορτάζει στις ιερές ακολουθίες της. Διότι ένα σωτηριώδες και Θεόσδοτο γεγονός που κατά τη θεία οικονομία της σωτηρίας του κόσμου και του ανθρώπου συνέβη σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή, συνέβη με τέτοιο τρόπο και με τέτοιο σκοπό, ώστε να μείνει μετά για πάντα. Δηλαδή συνέβη κατά τέτοιο τρόπο τη να γίνει λειτουργικό, που σημαίνει ανθρωποσωτήριο, συνεχώς παρατεινόμενο μέσω όλης της ιστορίας της Εκκλησίας επί γης, μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία και σ’ όλη την αιωνιότητα. Και αυτή η λειτουργική για τον άνθρωπο σωτήριος μεταφορά και προέκταση των θείων γεγονότων μέσω της ζωής μας σ’ αυτή τη γη είναι πράγματι η ζωή της Εκκλησίας και το εορτολόγιο της Εκκλησίας – είναι πράγματι η Λειτουργία της. Λειτουργία του Ζώντος Θεού που μας ζωοποιεί και μας σώζει.

Ολόκληρο το Ευαγγέλιο και όλα τα καινοδιαθηκικά γεγονότα της ιστορίας της σωτηρίας, συνοψίζονται στο Ευαγγέλιο (=Χαρμόσυνη αγγελία) της Θεοενσαρκώσεως, της Θεανθρωποποίησεως του Χριστού: Ο Θεός Λόγος «ἐφανερώθη ἐν σαρκί», έλαβε σώμα, έγινε άνθρωπος. Και αυτό ακριβώς το Θεανθρώπινο γεγονός είναι εκείνο που εμείς εορτάζουμε τα Χριστούγεννα. Το συγκεκριμένο γεγονός είναι η κατά σάρκα γέννηση του Ιησού Χριστού ως ανθρώπου. Και γι’ αυτό είναι επίσης συγκεκριμένο γεγονός και η ορθόδοξη εκκλησιαστική εορτή των Χριστουγέννων μας. Γιατί κάθε ορθόδοξη εκκλησιαστική εορτή – και ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα, – είναι για μας ορθόδοξη λειτουργική και ευχαριστιακή μετοχή και κοινωνία μας και οικείωσή μας προς το μυστηριακό, αλλά και πραγματικό, γεγονός της Σαρκώσεως του Σωτήρος Ιησού Χριστού «δι᾿ ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν».

Στον μεγάλο οίκο του Θεού, την Εκκλησία του Ζώντος Θεού, τον στύλο και το εδραίωμα της Αληθείας, είναι τοις πάσι γνωστό, και ορθοδόξως ομολογούμενο, ότι «μέγα ἐστί τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριο». Και το μυστήριο αυτό είναι το ότι «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθῃ ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν» (Α΄ Τιμ. 3,15-16).

Το μέγα μυστήριο της πίστεως και της ευσεβείας μας, έγκειται στο ότι ο Αιώνιος και Άναρχος και Απρόσιτος και Ακατάληπτος, αλλά Φιλάνθρωπος Θεός, κατέβηκε στον κόσμο μας και έλαβε «σάρκα» και έγινε άνθρωπος, γεννήθηκε ως άνθρωπος με ψυχή και σώμα και νου και θέληση και ζωή ανθρώπινη. Αυτή η φανέρωση του Θεού στον κόσμο μας και στη ζωή μας, η αληθινή και πραγματική εισαγωγή Του στην οικουμένη (Εβρ. 1,6), είσοδος μέσα στη δική μας ανθρώπινη πραγματικότητα και ιστορία, μέσα στο είναι μας και στη ζωή μας, είναι όντως «πάντων τῶν καινῶν καινότατον, τὸ μόνον καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον» (Αγ. Ιωάννης Δαμασκηνός) και όχι μόνο «ὑπὸ τὸν ἥλιον» αλλά και πάνω από τον ήλιο. Μ’ αυτό το μεγάλο θαύμα, μ’ αυτό το μεγάλο και ασύλληπτο μυστήριο, δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε και αυτή η ίδια η δημιουργία του κόσμου από το Θεό εκ του μηδενός. Διότι ενώ μέχρι τότε ο Θεός δημιουργεί εκ του μηδενός, δηλαδή δημιουργεί ανύπαρκτα μέχρι τότε όντα και κτίσματα, τώρα Αυτός ο ίδιος γίνεται κτίσμα, γίνεται «δημιούργημα», γίνεται «άνθρωπος». «Ὁ ἀεὶ Ὢν», ο Άναρχος και Άκτιστος, τώρα ο Ίδιος γεννάται και γίνεται κτίσμα: «Ὁ Ὣν γίνεται, ὁ Ἄναρχος ἀρχεται» (Ακολουθία των Χριστουγέννων). Ο Δημιουργός και Κτίστης γίνεται δημιούργημα και κτίσμα, ο Αόρατος οράται και ψηλαφάται, ο Ασώματος λαμβάνει σώμα (στιχηρά των Χριστουγέννων). Ο Άναρχος αρχίζει μία νέα δική Του ύπαρξη, ανθρώπινη ή ακριβέστερα θεανθρώπινη. Η θεία ζωή Του γίνεται τώρα θεανθρώπινη ζωή, δηλαδή ζωή ταυτόχρονα και Θεού και ανθρώπου σε μίαν υποστατική ένωση και ενότητα. Το θείο μυστήριο, το κεκρυμμένο από αιώνες, το άγνωστο ακόμα και στους αγγέλους και αρχαγγέλους, αποκαλύπτεται τώρα στην εκ της Παρθένου Γέννηση του Χριστού στη Βηθλεέμ: Θεός σεσαρκωμένος με ασύγχυτη ένωση της θείας και ανθρώπινης φύσεως στο ένα και μοναδικό Πρόσωπο του Λόγου. Και τι προήλθε απ’ αυτό! Ο Θεός κατέβηκε μέχρι τον άνθρωπο, ώστε ο άνθρωπος να υψωθεί μέχρι το Θεό· ο Θεός μετέσχε της δικής μας ανθρώπινης φύσεως, για να μετάσχει και ο άνθρωπος της θείας· ο Θεός έγινε Υιός ανθρώπου, για να γίνει ο άνθρωπος Υιός του Θεού· ο Θεός ενανθρωπίζεται για να θεωθεί ο άνθρωπος. Και γι’ αυτό είναι μεγάλο και σωτηριώδες το μυστήριο της Σαρκώσεως του Χριστού για μας τους ανθρώπους και για κάθε άνθρωπο χωριστά, από τη στιγμή που με όλη του την ύπαρξη θα πιστέψει στο Χριστό και θα ζει την κατά Χριστόν ζωή μέσα στο σώμα του Χριστού, την Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία.

***

Η Αγία Ορθόδοξη Εκκλησία είναι κατά τον Απόστολο, οίκος του Ζώντος Θεού, Σώμα του σαρκωθέντος Σωτήρος Χριστού, στύλος και εδραίωμα της Αληθείας (Α΄ Τιμ. 2,15· Εφ. 1,23· 2,21-22). Η αλήθεια υπάρχει μόνο στην Αγία και Ζωοποιό Τριάδα, από την Οποία πηγάζουν τα πάντα και διά της Οποίας ζωοποιούνται τα πάντα. Η αλήθεια της Αγίας Τριάδος, η αλήθεια περί του ζώντος και αληθινού Θεού, μας απεκαλύφθη πλήρως μόνο με τη Σάρκωση του «Ἑνὸς τῆς Τριάδος», του Υιού του Θεού του Μονογενούς, του Ιησού Χριστού. Αλλά επίσης και η αλήθεια περί του κόσμου και του ανθρώπου μας απεκαλύφθη στον σαρκωθέντα Φιλάνθρωπο Χριστό, ο Οποίος διά της ενανθρωπήσεώς Του έκανε τον άνθρωπο Θεό. Αυτή η δισδιάστατη αλήθεια περί του Θεού και του ανθρώπου εν τω Θεανθρώπω Χριστώ, συνιστά την ουσία της υπάρξεως και της ζωής της Ορθοδόξου Εκκλησίας χθες, σήμερα και αύριο. Αυτό ταυτόχρονα συνιστά και την μοναδική αποστολή της Εκκλησίας στον κόσμο, την παντοτινή της λειτουργία χάριν του κόσμου και του ανθρώπου (Ιουστίνος Πόποβιτς). Δεν είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα μια «θρησκευτική κοινότητα» για φιλανθρωπικούς σκοπούς, ή «ένας ανθρώπινος οργανισμός» που αγωνίζεται μόνο για επίγεια «ειρήνη και συνύπαρξη» των εθνών, αλλά είναι προ πάντων, το Ζωοποιό Σώμα του Θεού και Σωτήρος, και γι’ αυτό είναι εργαστήριο σωτηρίας και λυτρώσεως του ανθρώπου και μάλιστα αιωνίας λυτρώσεως (Εβρ. 9,12). την οποία ο Ιησούς Χριστός, ως Σωτήρ του ανθρώπου και του ανθρωπίνου γένους, έφερε και πραγματοποίησε.

Αυτή η λύτρωση και σωτηρία συνίσταται συγκεκριμένα στη νέα μας κατά Χριστόν ζωή, μέσα στο σώμα Του, την Εκκλησία, με τη δύναμη και τις ενέργειες και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και το ότι αυτή η σωτηρία και η λύτρωση και το πέρασμα στην κοινή ζωή της βαθμιαίας θεώσεως του ανθρώπου εν Χριστώ, είναι κάτι το αληθινό και πραγματοποιήσιμο και για μας τους αμαρτωλούς, μας το αποδεικνύουν, όπως και στο παρελθόν έτσι και σήμερα στο παρόν, εκείνοι που αυτοί τη λύτρωση κι αυτή την κοινή ζωή πραγματικά έζησαν και σήμερα ζουν και βιώνουν. Αυτοί είναι οι Άγιοι Χριστιανοί της Ορθοδόξου Εκκλησίας του Χριστού στον ουρανό και επί γης, οι οποίοι μαζί με τον σαρκωθέντα Χριστό «ἐδικαιώθησαν ἐν Πνεύματι» και «ἐφανερώθησαν ἐν δόξῃ» της Χάριτός Του, μαρτυρούντες σ’ αυτό τον κόσμο και σ’ αυτή τη ζωή, τον Χριστό σαν Θεό και Σωτήρα με όλη τους την ύπαρξη. Διότι ο Κύριος και Σωτήρ Ιησούς Χριστός, κατά τους λόγους ενός από αυτούς τους αγίους χριστιανούς (του Επισκόπου Ζίτσης και Αχριδών Νικολάου), δεν ήλθε για να μας «διδάξει» απλώς τη ζωή ή απλώς να «διορθώσει» τη ζωή σ’ αυτό τον κόσμο, αλλά για να γίνει ο Ίδιος η ζωή μας (Α΄ Ιωαν. 4,9· Γαλ. 2,20), ζωή αληθινά ανθρώπινη, αλλά με προσωπική ένωση και κοινωνία με το Θεό και ως εκ τούτου ζωή θεία, θεανθρώπινη.

Και ιδού αυτή η νέα θεανθρώπινη ζωή του Χριστού εν ημίν, ζωή στην ορθόδοξη πίστη που είναι «στύλος και εδραίωμα της Αληθείας», ζωή μέσα στη Χάρη και τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, ζωή μέσα στο σώμα του Χριστού σε κοινωνία με όλους τους Αγίους, είναι πράγματι η αληθινή ζωή των ορθοδόξων Χριστιανών στην Ορθόδοξη Εκκλησία, μέσα στην οποία κατοικεί και δια μέσου της οποίας εκχέεται το μεγάλο μυστήριο της πίστεώς μας: «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί», για την σωτηρία και ζωοποίηση και θέωσή μας. Και αυτή η καινή ζωή εγεννήθη ημίν ακριβώς τα Χριστούγεννα και μας δίδεται μέσω των Χριστουγέννων και από τα Χριστούγεννα, διότι τα Χριστούγεννα Χριστός εγεννήθη, η ζωή μας και ο Θεός μας.

(Μετάφραση: Μαρίνα Σκλήρη)

Το δοκίμιο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στα Σερβικά στο περιοδικό GLASNIK, όργανο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Σερβίας.

Συλλογικό, Χριστούγεννα, Αθήνα, Εκδόσεις Ακρίτας, 1982