ΛΟΓΟΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΑΓΙΟΝ ΚΟΣΜΑΝ ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟΝ

 Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Παπαθανασίου

Ἱεροκήρυκος τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν

Δ/ντοῦ ἰδιαιτέρου Γραφείου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν

[Λόγος ἐκφωνηθεὶς εἰς τὸν Καθεδρικὸν Ναὸν τῶν Ἀθηνῶν (24.8.2005) ἡμεραν μνήμης ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ]

(Ἐδημοσιεύθη εἰς τὸ περιοδικόν «Φωτεινὴ Γραμμή» τεῦχος 45, σελ. 9)

.            Ἑορτάζομεν σήμερον ἐδῶ εἰς τὸν Καθεδρικὸν Ναὸν τῶν Ἀθηνῶν μὲ κάθε λαμπρότητα καὶ βαθείαν εὐλάβειαν τὸν μεγάλον Ἅγιον τῶν νεωτέρων χρόνων, τὸν «προφήτην τοῦ νεωτέρου Ἑλληνισμοῦ», τὸν «διδάχον τοῦ Γένους», τὸν Ἅγιον Κοσμᾶν τὸν Αἰτωλόν. Καὶ τὸν ἑορτάζομεν καὶ μὲ τὴν προσκύνησιν τοῦ τεμαχίου ἐκ τῶν ἱερῶν λειψάνων του, τὸ ὁποῖο φυλάσσει ἐδῶ ὁ πρῶτος αὐτὸς Ναὸς τῆς χώρας.

.            Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Ὁ Ἰσαπόστολος, ὁ Ἐθναπόστολος, ὁ Ἱερομάρτυς. Ἂς προσεγγίσωμεν βαθύτερον τὰ τρία αὐτὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἰδικοῦ μας, τοῦ Ἕλληνος Ἁγίου Κοσμᾶ.

 .            Ἰσαπόστολος. Δέκα ὀκτὼ αἰῶνες ἐπέρασαν ἀπὸ τότε ποὺ ἕνας μεγάλος Ἀπόστολος, ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν, Παῦλος, ἐκήρυξε μὲ ὅλην του τὴν δύναμιν καὶ μὲ ὅλην του τὴν ὕπαρξιν Ἰησοῦν Χριστὸν Ἐσταυρωμένον καὶ Ἀναστάντα. Καὶ ἰδοὺ πάλιν ὁ Θεὸς δίδει ἕνα ἰσάξιον τῶν Ἀποστόλων, ἕνα ἰσάξιον τοῦ Παύλου, ἕνα ζηλωτὴν τοῦ Παύλου καὶ μιμητὴν τοῦ Θεοῦ, τοῦ Παύλου, ἕνα Ἀπόστολον τοῦ Χριστοῦ τὸν 18ον αἰῶνα. Ἦτο ἀναμφισβητήτως μία ἐποχὴ δύσκολος, κρίσιμος διὰ τὸν Ἑλληνισμὸν καὶ διὰ τὸ σκλαβωμένον γένος τῶν Ἑλλήνων. Αἰῶνες δουλείας, ποὺ κατεπίαζον μὲ βάρος ἀσήκωτον τὸ ἔθνος. Οἱ ψυχὲς τῶν ραγιάδων εἶχαν πραγματικὰ ἀποκάμει. Δυσχερεῖς οἱ καιροί, καθ’ ὅτι ἐγίνοντο ἐξισλαμισμοί, ἐπεκράτη ἀμάθεια, ἀγραμματοσύνη καὶ ἡ ἀγριότης τῶν ἠθῶν τῶν ἀνθρώπων ἦτο εἰς μεγάλην ἔκτασιν. Καὶ ὅμως, εἰς αὐτὸ τὸ σκότος, ἔρχεται τὸ φῶς, ἔρχεται ὁ Ἰσαπόστολος, ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

.            Ἀπὸ τὴν γενέτειράν του τὸ Μέγα Δένδρον τῆς Αἰτωλοακαρνανίας καὶ μὲ ἐξαιρετικὲς σπουδὲς πλησίον τῶν λογίων τῆς ἐποχῆς του καὶ εἰδικώτερον εἰς τὴν Ἀθωνιάδα Σχολὴν τὸν εὑρίσκομεν εἰς τὰ μέσα τοῦ 18ου αἰῶνος νὰ ἀσκητεύῃ ὡς ἁπλοῦς μοναχὸς εἰς τὸν Ἄθω. Εἰς μίαν ἀτμόσφαιραν σιωπῆς, προσευχῆς, μελέτης καὶ θείας ἐνατενίσεως, ἐκεῖ, εἰς τὸ Ἅγιον Ὅρος, παραμένει δέκα ἑπτὰ ἔτη καὶ συγχρόνως, ἐκεῖ, εἰς τὸ «Περιβόλι τῆς Παναγίας» ὁ Ἅγιός μας σκέπτεται, στοχάζεται καὶ προετοιμάζεται. Σκέπτεται βαθειὰ μέσα του τὸ σκλαβωμένον Γένος τῶν Ἑλλήνων, πονεῖ διὰ τοὺς ἀδελφούς του καὶ προσεύχεται πολύ. Καὶ ἐκεῖ λαμβάνει τὶς μεγάλες ἀποφάσεις. Τὶς ἀποφάσεις, ποὺ παίρνουν μόνον οἱ μεγάλες καρδιές. Οἱ καρδιές, ποὺ φλέγονται ἀπὸ ἀγάπην πρὸς τὸν Θεὸν καὶ πρὸς τοὺς συνανθρώπους των. Γενναῖες ἀποφάσεις.

.            Ἰδοὺ ὁ ἴδιος, πῶς μᾶς περιγράφει τὴν ἀπόφασιν νὰ ἐργασθῆ ἱεραποστολικὰ διὰ τὸ Γένος. «Πόθεν παρακινήθηκα, ἀδελφοί μου, διὰ νὰ βγῶ καὶ κηρύξω, θέλω νὰ σᾶς τὸ φανερώσω. Μελετώντας τὸ Ἅγιον καὶ Ἱερὸν Εὐαγγέλιον, σιμὰ εἰς τὰ ἄλλα εὗρον καὶ τοῦτον τὸν λόγον, ὅπου λέγει ὁ Χριστός μας. Πὼς δὲν πρέπει κανένας Χριστιανός, ἄνδρας ἢ γυναίκα, νὰ φροντίζῃ διὰ τὸν ἑαυτὸν του μόνον. Ἀλλὰ νὰ φροντίζῃ καὶ διὰ τοὺς ἀδελφούς του νὰ μὴ κολασθοῦν. Ἀκούγοντας καὶ ἐγώ, ἀδελφοί μου, τοῦτον τὸν γλυκύτατον λόγον, ὅπου λέγει ὁ Χριστός μας, μ‘ ἔτρωγεν ἐκεῖνος ὁ λόγος μέσα εἰς τὴν καρδίαν μου, ὡσὰν τὸ σκουλίκι, ὅπου τρώγει τὸ ξύλον. Ἔτσι συμβουλεύθηκα τοὺς πνευματικούς μου τοὺς πατέρας, ἀρχιερεῖς, πατριάρχας καὶ ὅλοι μὲ ἐπαρεκίνησαν νὰ τὸ κάμω. Καὶ μοῦ εἶπαν, τέτοιο ἔργον καλὸν καὶ ἅγιον εἶναι. Ὅθεν ἄφησα τὴν ἔδικήν μου προκοπὴν καὶ εὐγῆκα νὰ περιπατῶ ἀπὸ τόπον εἰς τόπον. Νὰ διδάσκω τοὺς ἀδελφούς μου». Ὅπως ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν, Παῦλος ἐπραγματοποίησε τέσσαρες περιοδεῖες, κατὰ τὸν ἴδιον τρόπον καὶ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ἐπροχώρησε εἰς  τέσσαρες ἱεραποστολικές, κηρυγματικές, ποιμαντικές, περιοδεῖες. Καὶ δικαίως βεβαίως ψάλλομεν «Παύλου τὸν ζηλωτὴν εὐφημήσομεν, Κοσμᾶν τὸν Ἰσαπόστολον».

.            Γίνεται ὁ «πεζοπόρος του Θεοῦ». Μὲ τὴν ἁγίαν καὶ ἀσκητικὴν ζωήν του, μὲ τὸ ἁπλόν, ἀλλὰ φλογερὸν κήρυγμά του καθίσταται ἔξοχος ἱεραπόστολος τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῶν νεωτέρων χρόνων. Οἱ διδαχές του εἰσήρχοντο εἰς τὸ «μεδούλι» τοῦ εἶναι τῶν ἀκροατῶν του. Δὲν ἀναζητεῖ μεγάλα βήματα, δὲν ἀνοίγει ἐπίσημην σχολήν. Κατεβαίνει ὅσο ἠμπορεῖ περισσότερον χαμηλά, διὰ νὰ ὁμιλήσῃ ὡς ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον, ὡς ἀδελφὸς πρὸς ἀδελφόν. Καὶ περιοδεύει ἀπὸ πόλιν εἰς πόλιν, ἀπὸ χωρίον εἰς χωρίον καὶ μάλιστα εἰς πολλὰ μέρη ἐπῆγε μία καὶ δύο καὶ περισσότερες φορές. Ἐπισκέπτεται ὅλη σχεδὸν τὴν Ἑλλάδα. Ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν μέχρι τὴν Βόρειαν Ἤπειρον καὶ ἀπὸ τὰ νησιὰ τοῦ Ἰονίου, μέχρι τὴν Αἰτωλίαν, τὴν Ἄρταν καὶ τὰ Ἰωάννινα. Καί, ὅπου κι ἂν ἐπήγαινε, ἔστηνε ἕνα Σταυρὸν καὶ ἐκεῖ ἐκήρυττε Χριστόν. Προφητικὸς δὲ ὁ λόγος του, γεμᾶτος ζωὴ καὶ δύναμιν, ἱκανὸς νὰ ξυπνᾷ νεκρωμένες συνειδήσεις. Ἄνοιγε ὁρίζοντες, ἐχάρασσε δρόμους, ἐνστάλαζε εἰς τὶς πικραμένες καρδιὲς τὴν πίστιν καὶ τὴν ἐλπίδα. Ὁ Χριστὸς καὶ ἡ ψυχὴ ἦτο οἱ δύο πόλοι γύρω ἀπό τοὺς ὁποίους στρέφεται τὸ φλογερόν του κήρυγμα. «Καὶ ὅπου ἂν ἐπήγαινεν, γράφει ὁ βιογράφος του, ἐγένετο μεγάλη σύναξις τῶν Χριστιανῶν καὶ ἤκουαν μετὰ κατανύξεως καὶ εὐλαβείας τὴν χάριν καὶ τὴν γλυκύτητα τῶν λόγων του καὶ ἀκολούθως ἐγένετο μεγάλη διόρθωσις καὶ ὠφέλεια ψυχική». Πραγματικὸς Ἰσαπόστολος ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

.            Ἀλλὰ ἂς ἔλθωμεν, ἀδελφοί μου, καὶ εἰς τὸ δεύτερον χαρακτηριστικόν. Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, Ἐθναπόστολος. Καὶ βεβαιότατα εἶναι Ἐθναπόστολος. Εἶναι Ἀπόστολος τοῦ Γένους τῶν Ἑλλήνων, τοῦ Ἔθνους μας. Γιατί ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ἐβοήθησε τὸ Ἑλληνικὸν Ἔθνος νὰ κρα-τήσῃ τὴν πίστιν του τὰ δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια. Νὰ κρατήσῃ τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια διὰ τῆς μαθήσεως τῶν γραμμάτων. Ἐνεπνεύσθη καὶ ἐπέβαλε, ὅσο ἠμποροῦσε, τὴν Γενικὴν Παιδείαν. «Ἀνοῖξτε σχολεῖα», φώναζε, «μάθετε Ἑλληνικὰ Γράμματα». Παιδεία ἀνθρωποπλαστικὴ καὶ Χριστοκεντρικὴ ἦτο τὸ σύνθημά του. Πιστεύει ἀκραδάντως εἰς τὴν ἀξίαν τῆς ἐκπαιδεύσεως. Ἡ ἄθρησκος Παιδεία, ἡ χωρὶς ἠθικὴ Παιδεία, ἡ χωρὶς ἦθος ἀγωγὴ εὕρισκε τὸν Ἅγιον Κοσμᾶν ἐντελῶς ἀντίθετον. «Δὲν βλέπετε», ἔλεγε, «ὅτι ἀγρίεψε τὸ Γένος ἀπὸ τὴν ἀμάθειαν καὶ ἐγίναμεν ὡς τὰ θηρία; Διὰ τοῦτο σᾶς συμβουλεύω νὰ φτιάξετε, νὰ κάνετε σχολεῖα». Καὶ ὁ ἴδιος ἵδρυσε 250 σχολεῖα, ὡς ἀναγράφει ὁ πρῶτος βιογράφος του. «Καὶ νὰ φτιάξετε σχολεῖα, διὰ νὰ ἐννοήσετε τὸ Εὐαγγέλιον. Ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι εἰς τὴν Ἑλληνικὴν καὶ τὸ Γένος μας εἶναι Ἑλληνικόν. Καλλίτερα νὰ ἔχῃς, ἀδελφέ μου, Ἑλληνικὸν σχολεῖον εἰς τὴν χώραν σου, παρὰ νὰ ἔχῃς βρύσες καὶ ποτάμια», κήρυττε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

.            Συνέπασχε μὲ τοὺς συνανθρώπους του καὶ τὰ προσέφερε ὅλα πρὸς ἀνακούφισίν των..

.            Ὡς ἀληθινὸς διάκονος Χριστοῦ ὁ ἅγιος Κοσμᾶς, ἦτο ἀφιλοχρήματος καὶ λιτός, ὁ ἄνθρωπος τῶν στερήσεων, τῶν κόπων καὶ τῶν ταλαιπωριῶν. Ὅλα τὰ ἤθελε διὰ τοὺς ἄλλους καὶ τίποτε διὰ τὸν ἑαυτόν του. Ἐνεθουσίαζε πολλούς, νὰ προσφέρουν διὰ τὴν ἐξυπηρέτησιν τῶν πτωχῶν, διὰ ἔργα κοινωνικὰ καὶ ἐθνικά, καὶ αὐτὸς ὁ ἴδιος ἔμεινεν εἰς ὅλην του τὴν ζωὴν πτωχὸς καὶ λιτοδίαιτος. Ὅπως ὁ ἴδιος εἶπε κάποτε, «μὲ τὴν χάριν τοῦ Κυρίου μας Χριστοῦ τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ Θεοῦ, δὲν ἔχω οὔτε σακκούλα μήτε σπίτι μήτε κασέλλα μήτε ἄλλο ράσο ἀπ’ αὐτό, ὁποὺ φορῶ». Καὶ κατέληγε: «Ἐγώ, Χριστιανοί μου, βλέπετε διὰ σᾶς πῶς ἀγανακτῶ καὶ κοπιάζω καὶ πῶς κινδυνεύω τὴν ζωὴν μου, διὰ τὴν ἀγάπην σας, καὶ εἶμαι ἕτοιμος καὶ νὰ χύσω τὸ αἷμα μου, ἂν εἶναι θέλημα Θεοῦ καὶ θέλετε νὰ γνωρίσετε σωστὰ τὴν ἀγάπην μου. Τὸ λοιπὸν τώρα καὶ ἐγὼ θέλω τὸν μισθὸν τοῦ κόπου μου. Ἡ πληρωμή μου δὲν εἶναι ἄσπρα καὶ φλουριά. Δὲν θέλω ἐγὼ τέτοια οὔτε ἔχω τί νὰ τὰ κάμω ἢ ποῦ νὰ τὰ βάλω. Ἄλλα θέλω νὰ μοῦ δώσετε διὰ τὸν κόπον μου μίαν ὑπόσχεσιν, νὰ μοῦ τάξετε αὐτὰ ὅλα, ὅπου σᾶς εἶπα, ὅτι θὰ τὰ φυλάξετε καὶ θὰ τὰ βάλετε μέσα εἰς τὴν καρδίαν σας, καὶ πάντα αὐτὰ τὰ θεῖα λόγια, θὰ εἶναι ἡ κουβέντα σας καὶ τὸ μέλημά σας, ὅταν ἀνταμώνεσθε».

.            Καὶ φθάνουμε εἰς τὸ τρίτον μεγάλον πνευματικὸν χαρακτηριστικόν. Ἱερομάρτυς! Ὄντως ἠξιώθη νὰ λάβῃ τὸν ἀμαράντινον στέφανον τοῦ μαρτυρίου. Πραγματικὰ τὴν ὁλόψυχον ἀφοσίωσίν του εἰς τὸν Χριστὸν καὶ εἰς τὸ ἔργον τῆς ἱεραποστολῆς, ὅλα αὐτά, τὰ ἐπεσφράγισε μὲ τὸ ἱερὸν μαρτύριόν του. Ἂς ἀφήσωμεν τὸν πρῶτον βιογράφον του νὰ μᾶς διηγηθῇ ἐκτενῶς τὸ μαρτύριόν του. Ἂς τὸν ἀκούσωμεν μὲ συνοχὴν καρδίας καὶ αἰσθήματα κατανύξεως:

.            «Κήρυττε ὁ φλογερὸς καλόγερος, ὅταν οἱ ἄνθρωποι τοῦ πασᾶ τὸν ἐπλησίασαν. Τὰ πλήθη ἐσάστισαν κι ἀποτραβήχτηκαν. Ἀλλ᾿ ὁ Κοσμᾶς ἀτάραχος καὶ γαλήνιος “σὰ νὰ πήγαινε σὲ χαρὰ καὶ ξεφάντωσιν”, ἀκολούθησε τοὺς δημίους του. Τὸν ὡδήγησαν εἰς τὸν Χότζα τοῦ Κούρτ, ποὺ τὸν ἐκράτησε μὲ τὴν δικαιολογίαν πὼς τέτοιες εἶχε διαταγὲς ἀπὸ τὸν πασᾶ του. Ὁ ἱεροκήρυξ, κατάλαβε τὴν σημασίαν τῆς συλλήψεως καὶ ἐδόξασεν τὸν Θεόν, γιατί τὸν ἠξίωσε νὰ χύσῃ τὸ αἷμα του, σὰν μάρτυς τῆς ὀρθοδοξίας, ὅπως τόσες φορὲς εἶχεν εὐχηθῆ. Ὕστερα τὸν ἔκλεισαν κάπου κι ὁ Κοσμᾶς ἐπέρασεν ὅλην τὴν νύκτα, ψὰλλοντας χαρούμενα τροπάρια κι ὑμνωδίες τῆς Ἀκολουθίας, “χωρὶς νὰ δείξῃ κανένα σημεῖον λύπης”. Τὴν αὐγὴν τὸν ἐπῆραν, λέγοντες πὼς θὰ τὸν ὁδηγήσουν εἰς τὸν Κοὺρτ πασᾶ. Ἀλλ᾿,ἐνῷ προχωροῦσαν, ἐσταμάτησαν εἰς τὴν θέσιν Μπουγιαλῆ κοντὰ εἰς τὸν Ἄψον ποταμὸν καὶ τὸν ἐπρόσταξαν νὰ ἑτοιμασθῇ. Γονάτισε κι εὐχήθηκε εἰς τὸν Θεόν, “ὅτι διὰ τὴν ἀγάπην Του θυσιάζεται”. Ὕστερα σηκώθηκε κι ηὐλόγησε εἰς τὰ τέσσαρα σημεῖα τοῦ κόσμου. Στρέφοντας τέλος τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν κι ἀπαγγέλοντας τὸ ψαλμικόν: “Διήλθομεν διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος καὶ ἐξήγαγες μὲ εἰς ἀναψυχήν”, ἔτεινεν τὸν τράχηλον εἰς τοὺς δήμιούς του! Ποιὸς γνωρίζει! Τ᾿ ὅραμα τῆς ἀναγεννήσεως καὶ τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ Γένους, ἴσως φτερούγισε ἐμπρὸς εἰς τὰ μάτια του, ὅταν τὸ σχοινὶ θὰ τοῦ᾿ σφιξε τὸν λαιμόν! Κάποια χειρόγραφος σημείωσις, ποὺ φαίνεται, πὼς γράφθηκε ἀπὸ αὐτόπτην ἀναφέρει τὰ ἑξῆς διὰ τὶς τελευταῖες στιγμὲς τοῦ ἁγίου: “Οἱ δήμιοι τὸν ἐκάθησαν κοντὰ εἰς ἕνα δένδρον καὶ ἠθέλησαν νὰ τοῦ δέσουν τὰ χέρια, ἀλλ᾿ ἐκεῖνος δὲν τοὺς ἄφησε, λέγοντάς τους ὅτι δὲν ἀντιστέκεται. Ἔπειτα ἀκούμβησε τὴν ἱερὰν κεφαλήν του εἰς τὸ δένδρον καὶ οὕτω τὸν ἔδεσαν ἀπὸ τὸν λαιμὸν μέ ἕνα σχοινὶ καὶ εὐθὺς μόνον, ποὺ τὸ ἕσφιξαν, ἐπέταξε τὸ θεῖον του πνεῦμα εἰς τὰ οὐράνια, ὄντας εἰς ἡλικίαν ἑξήντα πέντε χρόνων. Τὸ δὲ τίμιον αὐτοῦ λείψανον γυμνώσαντες οἱ δήμιοι τὸ ἔσυραν καὶ τὸ ἔρριψαν εἰς τὸν ποταμὸν μὲ μίαν μεγάλην πέτραν εἰς τὸν λαιμόν. Τὴν νύχτα ἕνας εὐσεβὴς ἐμβαίνοντας εἰς ἕνα μονόξυλον καὶ κάμνων τὸν σταυρόν του, ἐπῆγε διὰ νὰ ἐρευνήσῃ καὶ παρευθὺς βλέπει τὸ λείψανον, ὁπού ἔπλεε ἐπάνω εἰς τὸ νερόν. Ὅθεν τρέχει καὶ ἀγκαλιάζει καὶ τὸ εὐγάζει ἀπὸ τὸν ποταμὸν καὶ ἐνδύσας αὐτὸ μὲ τὸ ρᾶσον του τὸ ἔφερεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τῆς Θεοτόκου καὶ τὸ ἐνταφίασεν ἐν τῷ νάρθηκι τῆς αὐτῆς ἐκκλησίας ἐν τῷ χωρὶῳ Καλικόντασι. Τὸν ἐσκότωσαν 1779, Αὐγούστου 24, ἡμέρα Σάββατον”».

Ἰσαπόστολος, Ἐθναπόστολος, Ἱερομάρτυς.

.            Ὁ Πατρο-Κοσμᾶς, ὁ μεγάλος λαϊκὸς ἀναγεννητής. Ἡ ἐπιβλητικότερη φυσιογνωμία τῶν τελευταίων αἰώνων. «Ὁ μάρτυς τῆς πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος», ὅπως τὸν ἐχαρακτήρισε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος, κύριος Χριστόδουλος.

.            Θὰ ἔλεγα, ἀδελφοί μου, ὅτι ὅ Ἅγιος Κοσμᾶς στέκεται διὰ μᾶς σήμερα, ποὺ τὸν ἑορτάζομεν ἐδῶ εἰς τὸν Καθεδρικὸν Ναὸν τῶν Ἀθηνῶν, στέκεται, ὡς ἕνα ἐρέθισμα αὐτοσυνειδησίας. Αὐτοσυνειδησίας διὰ τὸ τί εἴμεθα, ποῖες εἶναι οἱ καταβολὲς μας καὶ πρὸς τὰ ποῦ πηγαίνομε. Μήπως εἰς καιροὺς ὑλοφροσύνης, εἰς καιροὺς ἀμφισβητήσεως τῶν ἀξιῶν τῆς ζωῆς, χλεύης καὶ λοιδορίας ἐνίοτε, μὰ καὶ εἰς καιροὺς πνευματικῆς χαλαρότητος, μήπως ζητεῖ καὶ σήμερα τοῦτος ὁ τόπος φλογισμένες καρδιὲς ὡς τοῦ Πατρο-Κοσμᾶ; Μήπως κάποιους νέους, σοβαροὺς καὶ ὑπευθύνους διὰ νὰ βαδίσουν ἐπὶ τὰ ἴχνη τοῦ ἱεροῦ τούτου ἀνδρός, τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ;

.            Ποῖος θὰ τολμήσῃ, ἄραγε; Ποῖος θὰ τολμήσῃ; Ὁ τόπος τό᾿ χει ἀνάγκη. Ὁ Θεὸς περιμένει νέους ἱεραποστόλους, ὡς ἦτο ἐκεῖνος, ὁ Πατρο-Κοσμᾶς!