ΊΑΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΊΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΏΠΟΥ

Αδελφοί και πατέρες, η αλήθεια του Θεού δεν είναι αφηρημένη ή διηγηματική διδασκαλία και θεωρία, αλλά βίωμα που ενσαρκώνει την ομολογία μας και όχι σχήματα και τύπους. Η άρνηση της πρώτης εντολής, που έθεσε ο δημιουργός Θεός, έγινε αφορμή της καταστροφής, όχι μόνο για μας, αλλά και για τα στοιχεία που μας περιβάλλουν. Μοναδική ελπίδα απαναφοράς και ανάκτησης αυτών που χάσαμε είναι η ορθή ομολογία, ως θεραπεία της άρνησης. Αυτή η επιστροφή και ανάσταση από την πτώση λέγεται μετάνοια, ως ανάκληση της λανθασμένης γνώμης και θέσης του νου, που δέχτηκε τα μη καλά ως καλά, δεν τήρησε το καθήκον και είχε ως αποτέλεσμα τα δεινά και το θάνατο. Η μετάνοια έχει ως σκοπό να πείσουμε τη Χάρη να επανέλθει. Αυτό επιτυγχάνεται με κόπο. Χρησιμοποιώντας την ελευθερία μας απερίσκεπτα, προδώσαμε και παραδώσαμε στον εχθρό μας την εξουσία των δικαιωμάτων μας. Για να τα πάρουμε πίσω απαιτείται αντίσταση και κόπος. Αυτό είναι και το νόημα της κύριας εντολής του αναμορφωτή μας, η άρση του σταυρού. Όποιος δεν σηκώνει το σταυρό δεν είναι άξιος μαθητής.

Η θεία Χάρη, που ήταν ενωμένη με την αρχική μας ύπαρξη, μας φώτιζε και μας στήριζε στους κανόνες και νόμους της θεοείδειας και γενικά του ενάρετου και ηθικού βίου. Η αποστασία και ο αποχωρισμός μας από το Θεό, μας απογύμνωσε από τη σκέπη και το φωτισμό της Χάρης. Ο εχθρός μας παρέσυρε στην έννοια και πράξη του παράλογου και παράνομου. Καρπός είναι τα πονηρά έργα και πάθη και όλη η δομή της διαστροφής.

Η μετάνοια είναι το μόνο μέσο ίασης, αποθεραπείας και ανάστασης. Τα θύματα κάθε αιχμαλωσίας, χρειάζονται μάχη και αγώνα για να απαλλαγούν απ αυτήν. Οι φορείς της μετάνοιας χρειάζονται κάτι παραπάνω, γιατί ο πόλεμος και η μάχη δεν γίνεται προς τα αισθητά και φαινόμενα, αλλά, όπως λέει ο Παύλος, «προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους» (Εφ. ς, 12), που αδίστακτα και επίμονα δεν παραχωρούν στα θύματά τους άνεση και ελευθερία. Απομένει μόνο η Χάρη του Κυρίου μας, που «τα ασθενή θεραπεύει και τα ελλείποντα αναπληροί».

Αναλύουμε σαφέστερα την πρακτική μορφή της ολοκληρωτικής μετάνοιας, για τους φιλομαθείς, για να μην προσκρούουν στους υφάλους της απειρίας και της πονηριάς των εχθρών. Υπενθυμίζουμε το διπλό αγώνα της έμπρακτης μετάνοιας, καθώς και μεις είμαστε διπλοί, από σώμα και ψυχή. Προηγούνται των πνευματικών, τα σωματικά έργα της μετάνοιας, τα «πρακτικά», όπως και στη δημιουργία προηγήθηκε η κατασκευή του σώματος και μετά του πνεύματος, της ψυχής.

Ο λόγος εδώ είναι λεπτός και λίγο δυσδιάκριτος. Χρειάζεται περισσότερη προσοχή για να μη γίνονται αποτυχίες, όσο εξαρτάται από μας. Η αιχμαλωσία δημιούργησε τα πρώτα τραύματα της αποστασίας μας, τα πάθη, σωματικά και ψυχικά. Αυτά αλληλοεξαρτώνται και αλληλοσυνέχονται και εμποδίζουν την επιστροφή της Χάρης και γενικά της ενάρετης ζωής. Η ίαση της προσωπικότητας κάνει τον άνθρωπο δεκτικό των θείων επαγγελιών.

Αναφέρει ο θειότατος και πρακτικός Πατέρας της Εκκλησίας, αββάς Ισαάκ, του οποίου τους λόγους ο αγιώτατος Γέροντάς μας είχε ως εγκόλπιο συνεχώς, ότι δεν μπορεί κανείς να νικήσει τα πάθη παρά μόνο με αρετές αισθητές, δηλαδή σωματικές και ορατές. Το μετεωρισμό του νου πολεμούμε, μόνο με μελέτες πνευματικής γνώσης και έννοιες περί Θεού και του θείου νόμου του. Ο νους από τη φύση του, ως αεικίνητος, δεν παραμένει σε πρόγραμμα και περιορισμό, ειδικά όταν τα πάθη τον υποκινούν. Εάν δεν δεσμευτεί με την κατά Θεό σκέψη και επίκληση, δεν απαλλάσσεται από το μετεωρισμό. Τα πάθη, είναι κατά κάποιο τρόπο εμπόδιο των φυσικών αρετών της ψνχής. Εάν αυτά δεν πολεμηθούν προηγουμένως με τις φανερές αρετές και καταπαύσουν, δεν μπορεί ο νους να υποτάξει τις αισθήσεις στην υπακοή των εντολών, με τις οποίες καταργείται το παράλογο και η παρά φύση ζωή. Αν αυτό γίνει με τη Χάρη του Θεού, ο νους επιβάλλει την «κατά Χριστόν» απαθή αγωγή, και κατά τη διδασκαλία των Πατέρων, υποτάσσεται η Χάρη στο νου, χαρίζοντάς του την αίσθηση του θείου πόθου και της εν Χριστώ συγγένειας. Τότε πραγματοποιείται το «όσοι έλαβαν αυτόν, έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι» (Ιω. α, 12). Έτσι γίνεται αισθητή η πραγματική νέκρωση από τον κόσμο αυτό και ο Πονηρός «ουχ άπτεται» αυτών. Πάντως, ο Κύριος ευδόκησε «εν τω ιδρώτι του προσώπου» οι αθλητές να κερδίζουν «τον άρτον» αυτόν και γι αυτό λίγοι είναι όσοι τον βρίσκουν και τον γεύονται. Σε μας όμως τους μοναχούς αυτό επιβάλλεται, αφού με αυτό εκπληρώνεται ο προορισμός μας.

Στον οικονομικό τομέα όποιος είναι χρεώστης δεν απαλλάσσεται της ευθύνης με τη φυγή η με άλλο μέσο, παρά μόνο με την εξόφληση του χρέους. Επικερδέστατος τρόπος εξόφλησης και προκοπής στον πνευματικό τομέα είναι η καρτερία και υπομονή στην περιεκτική αδικία και περιφρόνηση, που προκαλεί ο εχθρός με τους αδαείς και τους απρόσεκτους, που συναντούμε στη σταυροφόρο πορεία μας και αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι η εντολή «άφετε και αφεθήσεται» και «αγαπάτε τους εχθρούς ημών» (Ματ. ε, 44). Ο δεύτερος και φυσικός λόγος είναι η εξόφληση της φιληδονίας και φιλαρέσκειας, που γεννήθηκε από τις παραβάσεις εφόσον «πάσα παράβασις και παρακοή λαμβάνει ένδικον μισθαποδοσίαν» (Εβρ. β, 2). Αυτός ο νόμος και κανόνας εφαρμόζεται απαράβατα από τη θεία δικαιοσύνη με τον πνευματικό νόμο. Εάν συνετά και αγόγγυστα υπομένουμε τα δεινά, που μας συμβαίνουν, απαλλασσόμαστε από την ευθύνη των παραβάσεων του παρελθόντος ή αυτών που πρόκειται να γίνουν στο μέλλον. Ορθά περιγράφει την πραγματικότητα ο Δαυΐδ λέγοντας: «Πρό του με ταπεινωθήναι εγώ επλημμέλησα» (Ψαλ. ριη, 67).

Εάν πράγματι θέλει, αυτός που μετανοεί, να τρυγήσει σύντομα και πλούσια τους καρπούς της μετάνοιας, ας αγκαλιάσει το φρόνημα της καρτερίας και της περιεκτικής ταπείνωσης, υπερευχόμενος γι αυτούς που του προκαλούν πειρασμούς και δεν θα αργήσει να απολαύσει ως μισθό τον πλούτο της Χάρης, που παρηγορεί και προάγει τους «πτωχούς τω πνεύματι» (Ματ. ε, 3).

Όσοι ασχολούνται με την ακριβέστατη αυτή μέθοδο της μίμησης του αρχηγού και λυτρωτή μας, κερδίζουν την ταπείνωση και τη φιλοπονία, τα ισχυρότερα όπλα και μέσα, που η δύναμη και πονηριά των εχθρών δεν μπορεί να πλησιάσει. Αυτοί βρίσκονται πολύ κοντά στο τέρμα, που είναι ο θρίαμβος και η ελευθερία, δηλαδή η απάθεια.

Να τρόπος επικερδής και κατορθωτός σε όλες τις περιστάσεις και σ όλους σχεδόν τους χαρακτήρες, εάν, με τη βοήθεια της Χάρης, θελήσουν να αθλήσουν νόμιμα στα στάδια της μετάνοιας, χωρίς απομόνωση και ασκήσεις και άλλους σκληρούς αγώνες, που μαθαίνουμε ότι έκαναν παλαιότερα οι ασκητές.

Εμείς οι κοινοβιάτες, που ζούμε κοινωνική ζωή, πιο εύκολα, αν προσέξουμε, κερδίζουμε τα λάφυρα της μετάνοιας, φτάνει να αγωνιζόμαστε στο να ανεχόμαστε τις αδυναμίες των αδελφών μας, των ασθενών, των αδαών, των γερόντων και γενικά όσων δέχονται τις δαιμονικές επήρειες.

Πόσα παραδείγματα μοναχών βρίσκουμε στους βίους των Πατέρων, που πρόκοψαν με την καρτερία, με την αληθινή υπακοή και υποταγή, αλλά και με την ανεξικακία και συγχώρηση όσων τους ενοχλούσαν και τους πείραζαν; Τι θα πούμε για τον ήρωα εκείνο αδελφό, που ο Γέροντας, λόγω έλλειψης χώρου, έβαλε το βόδι της μονής στο κελλί του και του έκοβε τα νήματα του εργόχειρού του και ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε, ούτε το ζώο έδειρε; Η αγία Ισιδώρα σε ποιο ύψος αγιασμού έφτασε, επειδή υπέμενε τις περιφρονήσεις και τους πειρασμούς των απρόσεκτων και ραθύμων;

Σε μας, που ζούμε ομαδικά και κοινωνικά, υπάρχουν πολλά περιθώρια κέρδους και προκοπής, αν ανεχόμαστε αλλήλους « εν σπλάγχνοις Χριστού» (Φίλιπ. α, 8), κατά το «εν ώ μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν» (Ματ. ζ, 2).

«Αλλήλων τα βάρη βαστάζοντες» (Γαλ. ς, 2) εκπληρώνουμε το νόμο της αγάπης προς τον πλησίον μας, που είναι η πρώτη και κύρια εντολή του καθήκοντός μας και εφαρμόζουμε την ταπείνωση στον εαυτό μας.

Από τα πιο συνηθισμένα και συνεχή χαρακτηριστικά του πνευματικού μας αγώνα είναι οι τριβές μεταξύ των αδελφών. Αυτές δεν οφείλονται σε μόνιμες καταστάσεις διαφοράς και ασυμφωνίας, αλλά τις προκαλούν οι αλλοιώσεις και η κακία του Σατανά. Δημιουργούνται σκάνδαλα καθώς, κατά το λόγιο, «ανένδεκτον εστι του μη ελθείν τα σκάνδαλα» (Λούκ. ιζ, 1).

Με την υπομονή, την αυτοθυσία και την ελπίδα στο Θεό όλα αυτά τα υπερπηδούμε, έχοντας υπόψη μας και το καθήκον της αντιγραφής των διάφορων τρόπων και μορφών της ζωής του Κυρίου.

Η εικόνα της αποθεραπείας του αρρωστημένου πεπτωκότος ανθρώπου» παρουσιάζεται πρακτικά στη ζωή του Κυρίου μας, ως ανακαινιστή της διεστραμμένης φύσης μας. Πριν να ανέβει στο σταυρό για την τέλειά μας ανάσταση, θεράπευσε όλες τις μορφές της διαστροφής, που κυρίεψαν τον άνθρωπο. Θεράπευσε τη δική μας συντριβή, τα μέλη και όργανα του θανάτου. Τον τυφλό, τον κωφό, τον παράλυτο, τον συγκύπτοντα, τον λεπρό και γενικά τη νεκρότητα, που συμβολίζουν τα πάθη και τα όργανα της διαστροφής. Μετά ανέβηκε στο σταυρό και μας χάρισε την πλήρη ανάσταση και αθανασία. Μας χάραξε συμβολικά το νόημα της μετάνοιας, που μας οδηγεί στην ίαση και θεραπεία των ασθενειών του παλαιού ανθρώπου, του αντιστρατευόμενου νόμου της περιεκτικής αιχμαλωσίας. Και καθώς φορέσαμε την εικόνα του πεπτωκότος και χοϊκού ανθρώπου, να φορέσουμε τώρα, με την ορθή μετάνοια, την εικόνα του επουράνιου, στην οποία ανήκει και η ευλογημένη πρόσκληση του Κυρίου «δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν» (Ματ. κε, 34) και πάλι, « δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματ. ια, 28).

Με την ευλογημένη υπακοή και αυταπάρνηση, που χαρακτηρίζει τη ζωή μας, βρισκόμαστε στο στάδιο της πρακτικής μετάνοιας και μας ανήκει ο μακαρισμός του Κυρίου μας. Μόνο να αποφεύγετε, κατά το δυνατό, την ιδιορρυθμία και το θέλημα, που γεννούν την ακηδία και την αμέλεια.