Η απειρόδωρος χάρις

 Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

Εγκωμιάζοντας ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς τον θαυματουργό μυροβλήτη της Θεσσαλονίκης, Άγιο Μεγαλομάρτυρα Δημήτριο, και παρουσιάζοντας τον πνευματικό στολισμό της αγίας του μορφής, διακρίνει ιδιαιτέρως την απειρόδωρο χάρη του Θεού.

Γράφει χαρακτηριστικά : «Ποιος είναι ο κόσμος του»; Και διευκρινίζει: «η ακαθαίρετη πίστη, η απειρόδωρη χάρη, ο θείος και αναφαίρετος πλούτος των θεοειδών αρετών που τώρα είναι θησαυρισμένος στους ουρανούς... Μολονότι γεννήθηκε από ανθρώπους, είναι μεγάλη προσθήκη στα αιώνια καλά και συγχρόνως καλλονή παγκόσμιος μαζί και υπερκόσμιος»1.

Έτσι, κατά τον θεοφόρο Πατέρα της Εκκλησίας, οι Άγιοι δεν είναι απλώς οι καλοί άνθρωποι. Καλοί άνθρωποι υπάρχουν και στις διάφορες θρησκείες που είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα.

Αγίους έχει μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία που είναι η αποκάλυψη του Θεού προς το ανθρώπινο γένος.

Άρα, Άγιος είναι αυτός που είδε τη δόξα του Θεού, που έχει μέσα στην καρδιά του ζωντανή την παρουσία του Θεού, που ενοικεί μέσα του η χάρη του Θεού η οποία διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή του· και ο θεούμενος αυτός επαναλαμβάνει μαζί με τον Απόστολο Παύλο : «ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός»2.

Α. Τι είναι η χάρη του Θεού;

Είναι δύσκολο να δώσουμε ένα «λογικό» ορισμό της θείας χάριτος, αφού και ο Χριστός ως Θεός είναι αδύνατον να περικλείεται σ’ έναν ορισμό, παρά αποκαλείται άπλά Θεάνθρωπος: «τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, Θεός όλως υπάρχων, όλως βροτός γέγονας, όλην την Θεότητα μίξας την ανθρωπότητα»3, όπως υπογραμμίζει ο Ιερός Δαμασκηνός.

Θεία Χάρη, μπορούμε να πούμε, ότι είναι η θεία και υπερφυά ενέργεια, η άκτιστος ενέργεια (κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά) δια της οποίας γίνεται η ένωση του Θεού με τον άνθρωπο.

Είναι η έλευση του Χριστού μέσα στην καρδιά του ανθρώπου.

Είναι η ένθεος ζωή, την οποία βιώνει ο άνθρωπος με την παρουσία του Χριστού μέσα του.

Είναι η δόξα της Μεταμορφώσεως την οποία αμυδρά είδαν οι Μαθητές «καθώς ηδύναντο» στο όρος Θαβώρ.

Είναι η πνοή της Πεντηκοστής στις ψυχές εκείνες που δια της καθάρσεως έφθασαν στο φωτισμό και στη θέωση κι έγιναν ψαλτήρια του Παναγίου Πνεύματος.

Έναν ωραίο συμβολισμό της θείας χάριτος βρίσκουμε σε ένα κείμενο των πρώτων χριστιανικών αιώνων που ονομάζεται Ποιμήν του Ερμά : «Πάρε ως παράδειγμα μία δύναμη που έρχεται από πάνω.

Το χαλάζι είναι ένας μικρός κόκκος, όμως μπορεί, όταν πέσει στό κεφάλι του ανθρώπου να προκαλέσει μεγάλο πόνο.

Ή σκέψου τη σταγόνα της βροχής που πέφτει από τα κεραμίδια στο έδαφος, όμως έχει τέτοια δύναμη που μπορεί να τρυπήσει την πέτρα.

Έτσι και το Πνεύμα του Θεού που έρχεται από πάνω, είναι δυνατό. Αυτό το Πνεύμα να πιστεύεις και όχι άλλα»4.

Β. Τι είναι η χάρη του Θεού;

Ο πολύπαθος Πατέρας της Εκκλησίας, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μέσα στα πολύτιμα συγγράμματά του μας δίνει τη δική του εμπειρία γι’ αυτό το μεγάλο γεγονός της παρουσίας του Θεού στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Ονομάζει τη χάρη του Θεού «όπλο».

«Η χάρις είναι το μέγιστο όπλο, το τείχος το άρρηκτο, ο πύργος ο άσειστος»5.

Και μάλιστα συμβουλεύει: «Αν κάποιος είναι δούλος, να εύχεται περισσότερον να έχη εκτίμησιν εις τον Θεόν παρά εις τον κύριόν του· η γυναίκα να ζητή να έχη εκτίμησιν εις τον σωτήρα Θεόν παρά εις τον σύζυγόν της και ο στρατιώτης να επιζητή να έχη την εύνοιαν του ουρανού μάλλον παρά του βασιλέως και του άρχοντος. Και πως αλλιώς είναι δυνατόν κάποιος να εύρη χάριν εις τον Θεόν, παρά μόνον με την ταπεινοφροσύνην»6;

Δεν θα μας δικαιώσουν τα έργα μας, ούτε οι τυχόν καλές μας πράξεις αν στη ζωή μας δεν έχουμε τη χάρη του Θεού.

«Κανείς δεν εδικαιώθη από τα έργα», θα προσθέσει ο ιερός πατήρ, «δια να δειχθή η χάρις και η φιλανθρωπία του Θεού. Δεν μας απεμάκρυνεν, ενώ είχομεν έργα, αλλ’ επειδή εγκατελείφθημεν από τα έργα, μας έσωσε δια της χάριτος, ώστε κανείς λοιπόν να μη ημπορή να καυχάται»7.

Γ. Η θεία χάρις, που θεραπεύει τα ασθενή και αναπληροί τα ελλείποντα και που μεταδίδεται στον άνθρωπο που χαρακτηρίζεται και ναός του Παναγίου Πνεύματος, επιτελεί, κατά τους Ἁγίους Πατέρες, διπλό έργο.

Σύμφωνα με τον Άγιο Διάδοχο Φωτικής, αποβλέπει στην κάθαρση του «κατ’ εικόνα» και στην πραγμάτωση του «καθ’ ομοίωσιν».

Μας καθαρίζει, με άλλα λόγια, από την αμαρτία, μας φωτίζει και μας λαμπρύνει και μας καθιστά φωτός μετόχους.

Με το Ιερό Μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος «ανακαινίζεται πάσα ρυτίδα αμαρτίας».

Με το Μυστήριο του Χρίσματος φθάνουμε στο πρωτόκτιστο κάλλος.

Με το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας φθάνουμε στη θέωση. Πραγματοποιούμε, δηλαδή, τον ύψιστο προορισμό της ζωής μας, τον προσωπικό μας αγιασμό και την ένωσή μας με το Θεό.

Αυτήν τη χάρη του Θεού τη βλέπουμε στα πρόσωπα των Αγίων μας, στα Ιερά Λείψανα, στα Ιερά Μυστήρια, στη Λατρεία της Εκκλησίας μας.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς για το Ιερό Λείψανο του μυροβλήτου Αγίου που ανέβλυζε μύρο ακένωτο από τις πληγές που προξένησαν οι λόγχες: «Αυτών των μύρων η ευωδία απεμάκρυνε την ασέβεια από όλα τα μέρη της πόλεως και την ανέδειξε πόλι Θεού ή άλλον παράδεισο, αν όχι και κάτι παραπάνω, αρδευομένη και ευφραινομένη από ποταμό μύρων αλλ’ όχι υδάτων· και μάλιστα μύρων, στα οποία και από τα οποία πάντως υπάρχει δια του Πνεύματος η χάρις των ιαμάτων, τα ενεργήματα των δυνάμεων· ώστε να μπορούμε να ειπούμε προς τον μέγα Δημήτριο, ότι έχει γραφή στο Άσμα Ασμάτων περί της ψυχής που ενυμφεύθηκε σε αφθαρσία με τον Θεό, ότι η οσμή των ιματίων της ξεπερνά όλα τα αρώματα»8.

Σ’ αυτόν τον μυροβλήτη ακουμπάμε κι εμείς σήμερα και μάλιστα όσοι κατοικούμε στο μετερίζι αυτό της Ορθοδοξίας, την ελληνικότατη Μακεδονία μας και τον παρακαλούμε μαζί με όλη την οικουμένη:

«Αθλοφόρε Άγιε Δημήτριε, πόσες φορές ο πονεμένος λαός μας δεν σε αντίκρυσε μετέωρο στα κάστρα να διαφεντεύεις την προστασία του μαχόμενου λαού και να τους χαρίζεις την πολυπόθητη ελευθερία από τους κινδύνους; Πόσες φορές ο Ναός σου στην Θεσσαλονίκη δεν γνώρισε χαρές και θριάμβους, πένθη και ερημώσεις, πυρκαγιές και αιχμαλωσίες, θρύλους και θρήνους; Ημέρεψε, αυτές τις ημέρες, τις καρδιές και τους λογισμούς μας. Χάρισέ μας την πολυπόθητη ενότητα και την ειρήνη την υπερέχουσαν πάντα νουν. Κράτα το πνεύμα μας αδούλωτο, απερίσπαστο, μέσα στη ζωντανή παράδοση της Εκκλησίας μας. Μας κούρασε η σοφία του Βαρλαάμ του Καλαβρού από τη Δύση. Ζητάμε την παρουσία του Θεού, την άκτιστη χάρη, ζητάμε λίγο από το φως, προκειμένου να σωθούμε και να σωθεί και η πατρίδα μας και ο κόσμος μας που αιματοκυλίζεται σήμερα».

Ούτως Άγιε Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.