[...] Το βιβλίο της Κλίμακος του αγίου Ιωάννη του Σιναΐτη δουλεύει τόσο πολύ με το ασυνείδητο επειδή ενδιαφέρεται για την ποιότητα της σχέσης μας με τον Θεό. Αυτό καλό είναι να το θυμόμαστε, διότι πολλές φορές μάς παρασύρουν εξωτερικά στοιχεία, όπως το αν κάποιος δηλώνει ότι πιστεύει ή ότι οι άνθρωποι εκκλησιάζονται.
Η Κλίμακα μας θυμίζει αυτή την ξεχασμένη αλήθεια, ότι σημασία έχει η ποιότητα του πώς θρησκεύουμε, πώς συνδεόμαστε με τον Θεό. Έτσι λοιπόν αρχίζει να λεπτολογεί τα θέματα με τρόπο που μπορεί να εκπλήξει κάποιους:
«Μα γιατί σκάβει τόσο βαθιά, γιατί ψάχνει τόσες λεπτομέρειες;». Αλλά θα δούμε τι ωραία ευρήματα φέρνει στην επιφάνεια αυτό. Από όλο το τεράστιο υλικό της Κλίμακας, επέλεξα τέσσερα στοιχεία προς εξέταση, ως παραδείγματα, τα οποία θεωρώ ενδεικτικά.
Πρώτο στοιχείο. Ο Άγιος Ιωάννης ασχολείται με αυτό που θα ονομάζαμε «αυταπάτη της μακροθυμίας». Δεν είναι δικές του λέξεις, είναι δικές μου. Λέει ότι, σε περιπτώσεις που δεχόμαστε μια προσβολή, μια βλάβη, κάτι το οποίο μας ενόχλησε από τον άλλον, η σιωπή μας καταλήγει σε «μνησικακίας αποθήκη»· αυτή είναι η δική του φράση. Ο άνθρωπος αποθησαύρισε μνησικακία. Γιατί; Επειδή αποφασίσαμε να σιωπήσουμε.
Και τι θα έπρεπε να κάνουμε δηλαδή; Πρέπει καθέναν που μας ενοχλεί να τον βρίζουμε, να ξεσπάμε, να εκδικούμαστε;
Όχι, δεν λέει αυτό.
Αυτό που θέλει ο Άγιος Ιωάννης να αποφύγουμε είναι να μην έχουμε την αυταπάτη ότι, επειδή σιωπήσαμε, το ξεπεράσαμε. Ότι επειδή δεν αντιδράσαμε, συγχωρέσαμε. Αυτό είναι κάτι που συχνά συμβαίνει, μέσα από ασυνείδητους μηχανισμούς.
Δηλαδή αποφασίζουμε να μην αντιδράσουμε, για διάφορους λόγους. Άλλες φορές, επειδή δεν μας παίρνει να αντιδράσουμε, γιατί ο άλλος είναι πιο δυνατός ή δεν θα βγει πουθενά αυτό.
Άλλες φορές, επειδή δεν θέλουμε να χαλάσουμε την εικόνα που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας ή την οποία δίνουμε στους άλλους.
Άλλες φορές, επειδή έχουμε μεγαλώσει με αναστολές που εμποδίζουν την ευθύτητα. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει χωρίς να μπορούν να επικοινωνήσουν με ευθύτητα. Δεν μπορούν να πουν ευθέως, με ήρεμο τρόπο, ένα παράπονο που έχουν απ' τον άλλο.
Για διάφορους λόγους ενδέχεται να σιωπήσουμε, μάλιστα μπορεί να πρέπει μερικές φορές να σιωπήσουμε. Και τα δύο δεκτά είναι.
Άλλες φορές θα μιλήσουμε στον άλλο ήρεμα και θα του εξηγήσουμε σε τι μας αδικεί.
Άλλες φορές μπορεί να πρέπει να σιωπήσουμε. Αυτό χρειάζεται διάκριση. Όμως, αυτό που έχει σημασία και μας λέει εδώ είναι ότι δεν θα πρέπει, όταν σιωπήσουμε, να νομίζουμε ότι το ξεπεράσαμε και συγχωρήσαμε.
Μπορούμε να κάνουμε την εξής δοκιμή: έστω ότι με κάποιους καλούς λογισμούς που βάλαμε, με κάποια προσευχή, συζητώντας το με άλλους, καταφέραμε να ηρεμήσουμε και να ξεπεράσουμε κάποια αδικία που μας έγινε.
Αν όταν ξανασυναντάμε αυτόν που μας πείραξε ή έστω δούμε απλά μια φωτογραφία του υπαιτίου της αδικίας, ανακατευόμαστε μέσα μας, αυτό είναι σημάδι ότι παραμένει η μνησικακία. Βέβαια, όλα τα πάθη δεν είναι «άσπρο ή μαύρο». Κλιμακώνονται σε διάφορες βαθμίδες έντασης. Όπως και οι αρετές έχουν βαθμίδες προόδου.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης λέει κάπου αλλού για την πραότητα και την ανεξικακία ότι υπάρχουν τρία επίπεδα:
-το πρώτο επίπεδο είναι να μη βρίσεις και να μην εκδικηθείς αυτόν που σε πείραξε. Αυτό είναι το πρώτο επίπεδο, το αρχικό.
-Το δεύτερο επίπεδο είναι να αρχίσεις να κάνεις προσευχή γι' αυτόν τον άνθρωπο και να το εννοείς, δηλαδή να κάνεις την προσευχή με αγάπη.
-Και το τρίτο επίπεδο, λέει, που μπορείς να καταλάβεις αν έφτασες σε ανεξικακία ολοκληρωτική είναι, εάν ακούσεις ότι έπαθε κάτι κακό, να πονέσεις σαν να συνέβη σε σένα τον ίδιο.
Κι αυτό πηγάζει από τη θεολογία του ενός σώματος, που περιέγραψε ο Απόστολος Παύλος. Δεν είναι κάποια ωραία μεταφορικά λόγια, μια ωραία μεταφορά για την Εκκλησία ως Σώμα του Χριστού, αλλά έχει συνέπειες στην πνευματική ζωή, στο πώς βιώνει κανείς αρετές και πάθη.
Επομένως, αυτό είναι ένα θέμα αρκετά χρήσιμο για την αυτογνωσία μας, όχι τόσο για το τι θα κάνουμε, επαναλαμβάνω, όταν μας πληγώσουν και μας προσβάλουν, διότι εξαρτάται από την κάθε περίπτωση, πότε πρέπει να μιλήσουμε και πότε όχι. Αλλά κυρίως για την αυτογνωσία μας, δηλαδή να μην εκλαμβάνουμε τη σιωπή μας ή την αδυναμία μας μερικές φορές ως αρετή. Αυτό έχει τεράστια σημασία για τους χριστιανούς, διότι στα χριστιανικά περιβάλλοντα, ειδικά, για κάποιο λόγο δεν ευδοκιμεί και πολύ η ευθύτητα.
Επειδή εκτιμώνται πολύ οι αρετές της πραότητας, της συγχώρεσης, και τονίζονται όλα αυτά, παρατηρείται το φαινόμενο συχνά να μην τολμά κάποιος, όχι να δείξει τον θυμό του, αλλά ούτε να αναγνωρίσει στον εαυτό του ότι θύμωσε μέσα του. Δηλαδή υπάρχουν άνθρωποι που αποξενώνονται από τα ίδια τα συναισθήματά τους, αφού «ο χριστιανός δεν πρέπει να θυμώνει». Γίνεται μια λήψη του ζητουμένου, ένα πρωθύστερο. Ότι «αφού δεν πρέπει ο χριστιανός να θυμώνει, άρα εγώ δεν θύμωσα τώρα». Μα ίσως να μην είμαι σωστός χριστιανός ακόμη και γι' αυτό θύμωσα!
Είναι απαραίτητο, το Σώμα της Εκκλησίας να καλλιεργήσει περισσότερο την ευθύτητα, δηλαδή να μπορούμε να λέμε στον άλλο με απλότητα και ταπείνωση σε τι μας ενόχλησε, να μπορούμε να συγχωρούμε και να δεχόμαστε συγχώρηση, να υπάρχει δηλαδή μια αλληλοσυγχώρηση, να μη μένει ο καθένας στη σιωπή του...
Αλλά όλα αυτά για να πραγματοποιηθούν σε εκκλησιαστικό επίπεδο απαιτούν προηγουμένως ο άνθρωπος να έχει επίγνωση του τι νιώθει ο ίδιος. Αν δεν νιώθουμε μέσα μας τα όποια δυσάρεστα συναισθήματα μας προκαλούνται από τα γεγονότα, τότε δεν θα μπορέσει να υπάρξει και η σωστή επικοινωνία οριζοντίως. Δηλαδή χρειάζεται μια κατακόρυφη εμβύθιση στον εαυτό μας, στην καρδιά μας, για να μπορεί να υπάρξει το οριζόντιο μέσα στην Εκκλησία. [...]
•••••••••••
''Πληγές από νόημα'' (κάτω από τις έννοιες ανασαίνει η ζωή) π. Βασίλειοε Θερμός - Εκδόσεις ''Έν πλώ''
